Türkçede Zamanlar: Geniş Zaman

Yazan /

Geniş Zaman, Türkçede “açıkgöz, geniş” anlamına gelen geniş kelimesinden türetilmiştir. Bu zaman, olayın genel olarak, sürekli, tekrarlayan, alışkanlık haline gelmiş biçimde gerçekleştiğini gösterir. Geniş zaman fiilleri “-ar/-er” veya “-ır/-ir” eki alarak oluşur. Özneye bağlı olarak bu eklerden hangisinin kullanılacağı, fiilin köküne veya gövdesine bağlıdır.

Geniş zaman, Türkçede kullanılan fiil zamanlarından biridir. Geniş zamanla birlikte kullanılan iki zaman daha vardır: Geçmiş zaman ve gelecek zamandır. Bu üç zaman birlikte sırasız geçmiş zaman olarak adlandırılır.

Geniş zamanın sırasız geçmiş zamanda kullanımı aşağıdaki örneklerde olduğu gibidir:

  • Okula her gün on beşte gidiyorum. (gidilirdi, gidilmezdi)
  • Hiç tatile çıkmamışım. (çıkmamıştı, çıkmamışlar)
  • Kış aylarında çok üşüdüm. (üşürdim, üşümezdim)
  • Köyde herkes sabah erkenden kalkar, kahvaltı hazırlar ve okula götürür. (götürürdü, götürmezdi)

Geniş zaman kullanımına örnek olacak cümleler aşağıdaki gibidir:

  • Saat altıyı on geçiyor.
  • Hava çok soğuk.
  • Büyükler oyun oynamaz.
  • Kediler süt içer.
  • Oyun bitiyor.
  • Burcu çok çalışkandır.
  • Sınıfımızda iki yurt dışı öğrencisi vardır.
  • Tembel insanlara akıllı diyecek yoktur.
  • Kimse ona yardım etmez.
  • Ben de buna benzer bir şey düşünüyorum.
  • On yıl önce çok iyi bir basketbol takımı kuruyorlar. (cümlede geçen “on yıl önce” geniş zamana uygun düşmediğinden kullanılmamalıdır)

Not: Cümle içinde yer alan “her, hiç, en, çoğunlukla, genellikle, sık sık, nadir, bazen, ara sıra” gibi sözcükler geniş zamana işaret eder. Bu sözcükler cümle içinde genellikle geniş zaman ekinden önce gelirler. Cümle içinde bu sözcüklerin yer değiştirmesi anlamı değiştirmez.

Sık sık ders çalışırım.

Ders çalışmayı sık sık bırakırım.

Genel olarak, çoğunlukla, derste hiç konuşmazım gibi ifadeler de geniş zamana işaret eder. Cümle içinde yer alan ifadeler öznenin davranışıyla ilgili bir belirsizlik ifade eder. Bu nedenle cümlelere dikkat edilmelidir.

Geniş zamanın olumlu, olumsuz ve soru cümlelerindeki kullanımı aşağıdaki gibidir:

Affetmek (geniş zaman)

Olumlu Cümleler
Ben affederim.
Sen affedersin.
O affeder.
Biz affederiz.
Siz affedersiniz.
Onlar affederler.
Olumsuz Cümleler
Ben affetmem.
Sen affetmezsin.
O affetmez.
Biz affetmeyiz.
Siz affetmezsiniz.
Onlar affetmezler.
Soru Cümleleri
Ben mi affederim?
Sen mi affedersin?
O mu affeder?
Biz mi affederiz?
Siz mi affedersiniz?
Onlar mı affederler?

Aaffetmek, eylemin işlenmesiyle ilgili bir pişmanlık ya da suçluluk duygusunun ortaya çıkmasını gerektirmediğinden bu eylem için yaygın biçimde kullanılan sık sık, her zaman, hala, genellikle, bazen ve nadiren gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Ağlamak (geniş zaman)

r

s

yds

yds

yds

yds

yds

yds

yds

yds

yds

Olumlu Cümleler
Ben ağlarım.
Sen ağlarsın.
O ağlar.
  • Ağlamak sık sık, her zaman, hala, genellikle, bazen ve nadiren gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Anahtar kelimeler / belirtisiz nesne (geniş zaman)

Anahtar kelimeler / belirtisiz nesne (geniş zaman)
  • Anahtar kelimeler sıklıkla, her zaman, hala, genellikle, ara sıra, nadiren, hiç, bir daha ve sıklıkla gibi zarflar geniş zamana işaret eder.

Anlamak (geniş zaman)

  • Anlamak sık sık, her zaman, hala, genellikle, bazen ve nadir gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Anlatmak (geniş zaman)

  • Anlatmak sık sık, her zaman, hala, genellikle, derste hiç konuşmazım, çoğunlukla, nadiren ve bazen gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Araştırmak (geniş zaman)

  • Araştırmak sıklıkla, her zaman, hala, genellikle ve ara sıra gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Aritmetik (geniş zaman)

Aritmetik (geniş zaman)
  • Aritmetik sıklıkla, her zaman ve ara sıra gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Aşık olmak (geniş zaman)

  • Aşık olmak sık sık, her zaman ve hala gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Ata binmek (geniş zaman)

  • Ata binmek sık sık, her zaman ve hala gibi zarflar geniş zamana işaret eder. Olumlu cümlelerin sonuna ek getirilerek olumsuz hale getirilmesiyle oluşan cümleler de geniş zaman anlamı taşır.

Açmak (geniş zaman)

Açmak (geniş zaman)

Açmak fiiline ait olumlu ve olumsuz geçmiş zaman cümleleri aşağıdaki gibidir:

s

e ,

,

,

,

,

,

,

,

,

Olumlu Geçmiş Zaman Cümleleri
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)
Açmak (geçmiş zaman)

Olumsuz Geçmiş Zaman Cümleleri

Olumsuz Geçmiş Zaman Cümleleri

Cümlenin yapısına bağlı olarak ya da isteğe bağlı olarak açmak fiilinin geçmiş zamanda olumlu-olumsuz kullanımlarında şekiller değişebilir. Burada önemli olan nokta açmak fiilinin geçmiş zamanda hem olumlu hem de olumsuz kullanılabilmesidir.

Aynı durum geniş zamanda da geçerlidir. Açmak fiili sadece geçmiş zamanda değil, gelecekte de olumlu-olumsuz şekilde kullanılabilir. Gelecek zamanda açmak fiiline ait olumlu ve olumsuz cümleler aşağıdaki gibidir:

(ben) açacağım
(sen) açacaksın
(o) açacak
(biz) açacağız
(siz) açacaksınız
(onlar) açacaklar

Cümlede geçen (ben), (sen), (o), (biz), (siz), (onlar) ve (açacağım), (açacaksın), (açacak), (açacağız), (açacaksınız), (açacaklar) ifadeleri öznenin kişisine bağlı olarak değişebilmektedir.
açmak fiilinin gelecekteki olumlu kullanımı “-acak/-ecek” eki ile fiil köküne ya da gövdesine eklenmesiyle oluşur.
açmak fiilinin gelecekteki olumsuz kullanımı ise yine aynı eklerin yanı sıra “-ma/-me” olumsuz eklerinin de kullanılmasıyla gerçekleşir. Oluşan cümlelere örnek olacak şekilde;

  • (ben) açmayacağım (sen) açmayacaksın (o) açmayacak

    biz açamayız
    siz açamazsınız
    onlar açamazlar 

(+) Açmak
(-) Açmamak
w/ zarflar 

(+) Açmak
w/ zarflar 

(+) Açacağım 

(-) Açmayacağım 

(+) Açacak 

(-) Açmayacak 

(+) Açacağız 

(-) Açamayacağız 

(+) Açacaksınız 

(-) Açamayacaksınız 

(+) Açacaklar 

(-) Açmayacaklar 

(+) Açtım 

(-) Açmadım 

(+) Açtınız 

(-) Açmadınız 

(+) Açtılar 

(-) Açmadılar 

(+) Açıyoru

(-) Açmıyorum 

(+) Açıyorsun 

(-) Açmıyorsun 

(+) Açıyorlar 

(-) Açmıyorlar 

(+) Açıyor muyum?

(-) Açmıyor muyum?

(+) Açlıyor musun?

(-) Açmıyor musun?

(+) Açıyor mu?

(-) Açmıyor mu?

(+) Açıyor muyuz?

(-) Açmıyor muyuz?

(+) Açıyor musunuz?

(-) Açmıyor musunuz?

(+) Açıyorlar mı?

(-) Açmıyorlar mı?

– sorusunun cevabı niteliğinde olan bu cümlelere dikkat edildiğinde açmak fiilinin olumlu-olumsuz şeklini nasıl oluşturabileceği anlaşılmaktadır.

Bakmak (geniş zaman)

Bakmak fiiline ait olumlu ve olumsuz geçmiş zaman cümleleri aşağıdaki gibidir:

– Olumlu Geçmiş Zaman Cümleleri:

Bakmak (geçmiş zaman)

– Olumsuz Geçmiş Zaman Cümleleri:

Bakmak (geçmiş zaman)

Aynı durum geniş zamanda da geçerlidir. Bakmak fiili sadece geçmiş zamanda değil, gelecekte de olumlu-olumsuz kullanılabilir. Gelecek zamanda bakmak fiiline ait olumlu ve olumsuz cümleler aşağıdaki gibidir:

(ben) bakacağım
(sen) bakacaksın
(o) bakacak
(biz) bakacağız
(siz) bakacaksınız
(onlar) bakacaklar

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

Cümlenin yapısına bağlı olarak ya da isteğe bağlı olarak bakmak fiilinin geçmiş zamanda olumlu-olumsuz kullanımlarında şekiller değişebilir. Burada önemli olan nokta bakmak fiilinin geçmiş zamanda hem olumlu hem de olumsuz kullanılabilmesidir.
bakmak fiilinin gelecekteki olumlu kullanımı “-acak/-ecek” eki ile fiil köküne ya da gövdesine eklenmesiyle oluşur.
bakmak fiilinin gelecekteki olumsuz kullanımı ise yine aynı eklerin yanı sıra “-ma/-me” olumsuz eklerinin de kullanılmasıyla gerçekleşir. Oluşan cümlelere örnek olacak şekilde;

– Gelecek zamanda olumlu cümleler:

(ben) bakacağım
(sen) bakacaksın
(o) bakacak
(biz) bakacağız
(siz) bakacaksınız
(onlar) bakacaklar

– Gelecek zamanda olumsuz cümleler:

(ben) bakmayacağım
(sen) bakmayacaksın
(o) bakmayacak
(biz) bakmayacağız
(siz) bakmayacaksınız
(onlar) bakmayacaklar

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

This is a placeholder heading

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

This is a placeholder heading

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

The table has been omitted from the output as it may not render properly in Markdown format.

You can also use `