Giriş: Sosyal Hikayeler Nedir?
Sosyal hikayeler, bireylerin sosyal durumlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilen kısa ve hedef odaklı anlatılardır. İlk olarak 1991 yılında Carol Gray tarafından geliştirilen bu teknik, genellikle otizm spektrum bozukluğuna sahip bireyler için düşünülmüş olsa da, sosyal kaygıları olan kişiler ve sosyal normları anlamakta zorluk çeken herkes için oldukça etkili bir araçtır. Sosyal hikayeler, karmaşık sosyal durumları daha basit hale getirir ve bireylerin ifade, duygular ve beklentiler hakkında daha iyi bir anlayış geliştirmelerine yardımcı olur.
Sosyal öyküler, belirli bir durumu ya da sosyal etkileşimi anlatırken, bu durum hakkında bilgi vermenin yanı sıra, bireylerin o durumla baş etme şekillerini de keşfetmelerini sağlar. Örneğin, bir doğum günü partisine katılmak ya da okul otobüsüne ilk kez binmek gibi olaylar sosyal öykü temalarına dönüşebilir. Böylece, katılımcılar bu sosyal durumları daha az korkutucu ve daha yönetilebilir hale getirerek öz güvenlerini artırabilirler.
Bu yazıda, sosyal öykülerin örneklerine, yapılarına ve yazım süreçlerine detaylı bir şekilde göz atacağız.
Sosyal Hikayelerin Yapısı
Sosyal hikayeler dört ana cümle türü ile oluşturulur: açıklayıcı, perspektif, yönlendirici ve kontrol cümleleri. Her biri belirli bir işlevi yerine getirerek okuyucuya bilgi sunar ve sosyal durumu anlamalarına yardımcı olur.
1. **Açıklayıcı Cümleler**: Bu tür cümleler, durumu tanımlar ve sorulara cevap verir. Örneğin, “Okul otobüsü sabahları saat 08:00’de gelir” gibi net bilgiler sunar. Bu, okuyan kişinin durumu sağlam bir şekilde anlamasını sağlar.
2. **Perspektif Cümleleri**: Diğer insanların hissettiği ya da düşündüğü üzerine bilgi verir. Örneğin, “Diğer çocuklar yeni arkadaşlar edinmek için heyecanlıdır” cümlesi, bireyin sosyal dinamikleri anlaması için önemlidir.
3. **Yönetici Cümleler**: Kişiye özel yanıt önerileri veya eğitici bilgiler sunar. “Eğer otobüste oturmak istersen, yanındaki arkadaşına ‘Merhaba’ diyebilirsin” gibi rehberlik eder.
4. **Kontrol Cümleleri**: Hikayenin önemli noktalarını hatırlamak için okuyucuya hatırlatmalarda bulunur. “Otobüse binmeden önce, şoföre selam vermek önemlidir” gibi.
Sosyal Öykü Örnekleri ve Kullanım Alanları
Çocukların veya bireylerin karşılaşabileceği birçok sosyal durum için geçmişteki deneyimlerinden yola çıkarak sosyal öyküler oluşturulabilir. Bu örneklerden bazıları:
1. **Okul Otobüsüne Binerken**: Bir çocuğun ilk kez okul otobüsüne binerken hissettiklerini ve otobüsteki atmosferi anlatan bir sosyal öykü, çocukların bu aşamadan korkmamalarını sağlamak için yardımcı olabilir.
2. **Doğum Günü Partisine Katılmak**: Bir çocuk için doğum günü partisi gibi sosyal olgular, sosyal etkileşimlerin karmaşık olduğu durumları içerebilir. Bu tür hikayelerde çocuk, arkadaşlarıyla nasıl etkileşimde bulunması gerektiğini öğrenebilir.
3. **Hastaneye Gitmek**: Bir hastaneye gitme durumu, genellikle kaygı yaratır. Bir sosyal hikaye, hastaneye gitmeden önce nelerle karşılaşacaklarını ve neler yapmaları gerektiğini adım adım açıklayarak çocuklara rahatlık sağlayabilir.
4. **Yeni Bir Grupla Tanışma**: Daha büyük çocuklar için, yeni bir grubun içine katılma sürecinde empati geliştirmek için yazılan öyküler, sosyal becerilerin güçlenmesine yardımcı olur. Eğer çocuk