Sıfat fiiller genellikle “-an, -ası, -ecek, -miş, -acak, -en, -ip, -arak, -erek” gibi eklerle oluşturulur. Bu fiiller cümlede sıfat gibi davranarak isimlerin önünde veya arkasında yer alabilirler. Aşağıda sıfat fiil ile kurulan cümlelere örnekler verilmiştir.
1. Cümle: Koşan çocuk çok yorgun görünüyor. (Burada “koşan” kelimes “çocuk” ismine sıfat gibi eklenmiştir.)
2. Cümle: Yüzme kursuna giden öğrenciler çok mutlular. (“Giden” kelimesi burada “öğrenciler” isminin sıfatı olarak kullanılmıştır.)
3. Cümle: Ağlayan bebek annesini çağırıyor. (“Ağlayan” bebek anlamına gelir ve cümlede sıfat olarak görev yapar.)
4. Cümle: Düşünen insan her zaman kazanır. (“Düşünen” kelimesi burada bir insana sahip olma durumunu ifade eder.)
5. Cümle: Yapılması gereken ödevler var. (“Yapılması” kelimesi burada ödevler isminin sıfatı gibidir.)
6. Cümle: Yüzerek gideceğim. (Burada “yüzerek” gidme eyleminin nasıl gerçekleşeceğini belirtir.)
7. Cümle: Okuyarak öğrenmeyi seviyorum. (“Okuyarak” burada öğrenme eyleminin yöntemini ifade eder.)
8. Cümle: Koyun sürüsü güden çocuk bahçede oynuyor. (“Güdücü çocuk” anlamında kullanılmıştır.)
9. Cümle: Açık hava konserini izleyenler çok eğlendi. (“İzleyenler” burada konseri izleyen insanlar anlamındadır.)
10. Cümle: Yenilecek yemekleri sipariş verdim. (“Yenilecek yemekler” burada sıfat fiil olarak kullanılmıştır.)
Sıfat Fiiller
- An, -ası, -ecek, -miş, -acak, -en, -ip, -arak, -erek: Bu ekler fiilerin mastar hallerine eklenerek sıfat fiil oluşturmasını sağlar.
- Sıfat Fiilin Oluşturduğu Yeni Anlamlar
- Mastar hali: Fiilin nominal anlamını ifade eder (örneğin: yüzme, yüzmek).
- Sıfat fiil: Fiile çeşitli anlam ve nitelikler katarak oluşturulan yeni kelimelerdir (örneğin: yüzebilen, yüzülmüş).
- Cümlelerde Sıfat Fiillerin Kullanımı
- Sıfat fiiller, cümlede genellikle isimlerden önce veya sonra gelerek onlara nitelik veya açıklama getirirler.
- Örneğin:
- Cümlede “babam kitap okuyan adamdır.” şeklinde kullanıldığında sıfat fiil bir ismi tanımlarken; “babam kitap okuyan adamı arıyor.” şeklinde kullanıldığında ise bir ismi belirler.
- Sıfat Fiil Cümlelerine Örnekler
- Koşan çocuk çok yorgun görünüyor.
- Ağlayan bebek annesini çağırıyor.
- Düşünen insan her zaman kazanır.
- Açık hava konserini izleyenler çok eğlendi.
- Yüzme kursuna giden öğrenciler çok mutlular.
- Düşünerek öğrenen öğrenciler derse katkı sağladı.
- Kayarak düşen çocuk yaramazlık yaptı.
- Okuyarak yazmayı öğrenen çocuğu tebrik ettim.
- Bütün gün yağmur yağıp durdu.
- Sıfat Fiilin Belirttiği Anlamlar
- Sıfat fiiller, kendilerinden önce gelen fiillerin anlamını farklılaştırarak yeni anlamlar oluştururlar.
- Örneğin:
- – Yapmak fiilinden yapılan “yapılmış” sıfat fiili, tamamlanmış veya yapılmamış anlamlarını ifade edebilir.
- – Gelmek fiilinden türeyen “gelmiş” hem bir kişinin ulaşmış olduğunu hem de bir zamanın ulaşmış olduğunu belirtir.
- – Gülmek fiilinden türeyen “gülmüş” hem birinin güldüğünü hem de gülebilen anlamını taşır.
- – Yemek fiilinden türeyen “yenmiş” ise hem yeme eyleminin gerçekleştirilmiş olduğunu hem de yemek türündeki yiyeceğin tüketilmiş olduğunu ifade eder.
- – Düşmek fiilinden türeyen “düşmüş” de hem birinin yere düşmüş olduğunu hem de bir zamanın geçmiş olduğunu belirtir.
- Sıfat Fiilin Çekimi ve Eş Anlamlıları
- Sıfat fiiller çekimlenerek isimleşebilirler ve cümlede farklı görevlerde kullanılabilirler.
- Eş anlamlılarıyla birlikte sıfat fiiller:
- – Yapmak (yapılmış/yapılagelen)
- – Gelmek (gelmiş/gelinegel)
- – Gülmek (gülmüş/gülünmüş)
- – Düşmek (düşmüş/düşülen)
- – Koşmak (koşmuş/koşulan)
- – Çizmek (çizilmiş/çizilen)
- – Sormak (sorulmuş/sorulan)
- – Görmek (görülmüş/görülen)
- – Üretmek (üretmiş/üretilen)
- – Kazanmak (kazanılmış/kazanılan)
- – Satmak (satılmış/satılan)
- – Yazmak (yazılmış/yazılan)
- – Kapatmak (kapatılmış/kapatılan)
- – Taşımak (taşınmış/taşıyan)
- – Bozmak (bozulmuş/bozulan)
- – Çıkmak (çıkmış/çıkılan)
- – Batmak (batan/batılan)
- – Kapılmak (kapılan/kapanmak)
- – Olmak (olan/olunmuş)