Şiir denilince akla gelenlerden biri de serbest şiirdir. Şiirlerin dörtlükler hâlinde yazılmadığı ve belli bir ölçüye tabi tutulmadığı serbest şiir, diğer şiir türlerinden farklı olarak serbest bir anlatım tarzı sergiler. Şairler istedikleri gibi kendi yazım tarzlarını yansıtır ve şiirlerinde diledikleri sözcükleri diledikleri anlamda kullanabilirler.
Serbest Şiir Nedir?
Serbest şiir, belli bir ölçüye veya kafiye düzenine bağlı kalınmadan, serbest bir şekilde yazılan şiir türüdür. Şairler istedikleri gibi ifade tarzlarını kullanarak, kendi özgürlüklerini yansıtan bir anlatım oluştururlar. Bu tür şiirlerde geleneksel kafiye ve redif uyakları yerine ses benzerlikleri, aliterasyon ve asonans gibi ses oyunları kullanılabilir. Ayrıca, serbest şiirde anlam kapalı veya soyut olabilir ve okuyucunun yorumuna açık bir hale getirilebilir.
Özellikle 20. yüzyılda sanat için sanat anlayışının öne çıkmasıyla birlikte şairler geleneksel ölçü ve uyak kurallarını reddetmiş ve daha özgür bir ifade tarzı olan serbest şiire yönelmiştir. Bu dönemde şiir, bir estetik değer olarak ön plana çıkmış ve şairler kendi sanatsal bakış açılarını serbest şiir aracılığıyla ifade etmiştir.
Serbest Şiir Özellikleri Nelerdir?
Serbest şiirlerin özellikleri şu şekildedir:
-
Ölçüsüzlük: Serbest şiirde belirli bir ölçü yoktur. Dörtlük, tercet gibi bölümler de yoktur. Şairler kendi isteğine göre dilediği kadar kelime kullanabilir.
-
Kafiye Düzeni Olmaması: Kafiye serbest şiirde bulunmaz. Kafiye yerini ses benzerliklerine bırakır. Asonans ve aliterasyon gibi ses oyunları kullanılır.
-
Serbest Anlatım: Serbest şiirde anlatım oldukça serbesttir. Şair istediği gibi kelimeleri ve imgeleri kullanabilir.
-
Soyut Anlam: Serbest şiirde anlam daha çok soyut ve kapalıdır. Okuyucu farklı yorumlar yapabilir.
-
Gözlem: Şair çevresini gözlemler ve bu gözlemlerini yansıtır. Doğa, insan, aşk gibi çeşitli konular işlenebilir.
-
Duyguların Yansıtılması: Şair kendi iç dünyasını, duygularını ve düşüncelerini serbest bir şekilde ifade eder.
-
Noktalama İşaretlerinin Kullanımı: Noktalama işaretleri serbest şekilde kullanılır. Bu durum anlamı değiştirebilir.
Serbest Şiir Örnekleri
1. Cemal Süreya – Göçtü Gitti
Göçtü gitti
bir gün
göçtü gitti
bir gün
şebnem gibi
bahar gibi
bostan gibi
yaz gibi
göçtü gitti
baharıyla
yazıyla
göçtü gitti
ve ben
vaktiyle
yazarken
bu yıllık
göçtü gitti
"hiç"in cebinden
keşke"yi çıkardım
döktüm
göçtü gitti
göçtü gitti
bu kadar da gitti işte
ve ben
korkuyorum
yarınlar kış olursa diye
susuyorum
korkuyorum
yarınlar kış olursa diye
Cemal Süreya’nın bu şiiri serbest bir şekilde yazılmıştır. Ölçü ve kafiye yoktur. Şairin ‘göçtü gitti’ derken kullandığı tekrar ise dikkat çekicidir.
2. Ahmet Arif – Hasretinden Prangalar Eskittim
Hasretinden prangalar eskittim, ey dost!
Bütün İstanbul'u, bütün vapurları,
Bütün çiçekleri, bütün kokuları,
Bütün baharları, bütün sevdaları,
Sana reva gördüm,
sana reva gördüm,
sana reva gördüm.
Bütün ölüleri dirilttim seni görmek için,
Bütün çocukları evlendirip,
bütün ihtiyarlara gelin ettim;
Bütün denizlerden,
bütün denizlerden,
bütün denizlerden,
alınca gökyüzünü,
nazarına verinceye dek.
Ey dost!
Seni hiç görmedim, bilmiyorum.
Kırk kere kırk yılın başında,
sana reva gördüm,
sana reva gördüm,
sana reva gördüm.
Ahmet Arif’in en ünlü eserlerinden biri olan Hasretinden Prangalar Eskittim şiiri de serbest bir biçimde yazılmıştır. Tekrarların yoğun olduğu bu şiirde, şairin çokça kullandığı tekrarlardan biri de ‘sana reva gördüm’dür.
3. Orhan Veli Kanık – İstanbul’u Satıyorum
İstanbul'u satıyorum; kimse yok, kimsesiz,
kimsesiz sokaklar gibi…
Bir masal bu kadar mı güzel olur?
Hızır, acayip, dürrinazı yollarda…
Yüz bin kere ölmüş insanlar…
göğe yükselen yaralı hayvan sesleri…
cinsinden utanmayan ağaçlar…
eski elbiseler, eski ayakkabılar…
yüzlerce balık kavağında…
yüzlerce yüzsüz balık…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz balık…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
yüzlerce yüzsüz yüzler…
yüzsüz yüzler…
İstanbul'u satıyorum; kimse yok, kimsesiz,
kimsesiz sokaklar gibi…
Bir masal bu kadar mı güzel olur?
hızır, acayip, dürrinazı yollarda…
cinsinden utanmayan ağaçlar…
eski elbiseler, eski ayakkabılar…
yüzden bileziğe kadar düşmüş bayraklar
ve ben artık yorgunum.
vahşi hayvanlar gibi değil;
dört ayağımın üstüne basmadan yoruldum.
satıyorum İstanbul'u; kimse yok, kimsesiz,
kimsesiz sokaklar gibi…
Orhan Veli Kanık da İstanbul’un güzelliklerini serbest bir biçimde kaleme almıştır. Bu şiirinde İstanbul’un kendine has güzelliklerini belirtirken, aynı zamanda onun eksikliklerine de dikkat çekmiştir.
4. Can Yucel – İki Kişilik Yalnızlık
ben yaşarken sen hep yoktun
ben öldükten sonra da yok olma lütfen
çok yalnızım çünkü ben
"iki kişilik yalnızlık"ta
ben sana gelince sen gidiyorsun
sen gelince ben gidiyorum
çok yalnızım çünkü ben
"iki kişilik yalnızlık"ta
"ağla ve güle" derken azrail'e ne olur
çok yalnızım çünkü ben
"iki kişilik yalnızlık"ta
ben seni sevince sen sevmiyorsun
sen sevince ben sevmiyorum
çok yalnızım çünkü ben "iki kişilik yalnızlık"ta
Can Yucel de ‘İki Kişilik Yalnızlık’ adlı şiirinde aşka farklı bir bakış açısı sunmuştur. Bu şiiri de serbest bir biçimde yazılmıştır.
5. Cahit Zarifoğlu – Mektup (Şiir)
bu mektubu senin için yazıyorum sevgili dostum.
mektuplarını özledim.
eski mektuplarını değil,
gözden uzak sevgili dostum.
eski mektuplarının özlemi,
kendini özlemenin özlemi.
neden özledim seni?
seni gördüğümde anlamamıştım belki de bunu.
aslında seninle olmaktan çok,
seni beklemek güzeldi her zaman.
beklemek hep güzeldi.
tanımadığım sokaklarda yürümek,
hava karardığında bile tanımadığım sokaklarda yürümek,
duşunmeden seni beklemek çok güzeldi sevgili dostum.
ozlemek seni,
zaman denilen şeyin ötesinde seni beklemek çok güzeldi.
mektuplarını özledim sevgili dostum,
eski mektuplarını değil.
eskiden hep yeni geliyordu mektupların bana.
tanıdığım sokaklarda yürüyordum hâlâ gizlice,
hava kararmadan önce tanıdığım sokaklarda yürüyordum hâlâ gizlice,
düşünmeden seni bekliyordum hâlâ gizlice...
bu mektubu senin için yazıyorum sevgili dostum.
mektuplarını özledim...
Cahit Zarifoğlu da mektuplaşmayı konu alan bu şiirinde özlem duygusunu anlatmıştır. Bu duyguyu okuyucuya hissettirmek için serbest bir biçimde yazmıştır.