Metinlerarasılık Nedir?
Metinlerarasılık, Tzvetan Todorov’un Metinlerarasılık ile ilgili tanımıyla, “metinlerin yalnızca kendilerine atıf yapmakla kalmayıp başka metinlerle diyalog içinde oluşu”dur. Örneğin; bir edebiyat eserinde geçen bir karakterin başka bir edebiyat eserindeki karakterle benzerlik göstermesi metinlerarasılığa örnek oluşturur.
Metinlerarasılığın Anlamı Nedir?
Metinlerarasılık, kültürel bir alan olarak bir edebi eserde başka bir edebi eserin izinin bulunmasıdır. Metinlerarasılığı sağlayan faktör ise kaynağın metni etkilemesidir. Her eser bulunduğu dönem ve toplumdan izler taşır. Bu nedenle metinler birbirleriyle sürekli ilişki içindedir.
Metinlerarasılık Ne Demek?
Metinlerarasılık, intertextuality kelimesinin Türkçeye çevrilmesi ile ortaya çıkmıştır. Intertextuality İngilizcede ‘text’ yani ‘metin’ ve ‘inter’ yani ‘arasında’ kelimelerinin birleşimi ile oluşmuş bir kelimedir. Intertextuality, metinlerin birbirleriyle olan ilişkisi ve bu ilişkinin yarattığı anlam ile ilgilidir. Türkçeye ise ‘metinlerarasılık’ olarak çevrilmiştir.
Metinlerarasılık Konusu Nedir?
Metinlerarasılığın konusu, farklı metinlerde yer alan benzerliklerdir. Bu benzerlikler, yazarların birbirlerinden etkilenmeleriyle ortaya çıkar.
Metinlerarasılık Özellikleri Nelerdir?
Metinlerarasılığın özellikleri şunlardır:
– Farklı türden eserlerin bir araya gelmesi
– Eserlerin birbirlerine atıfta bulunması
– Eserlerin birbirlerini tamamlaması
– Eserlerin birbirlerinin anlamını değiştirmesi
– Aynı yazar tarafından farklı eserlerde kullanılan karakterlerin farklılaşması
– Farklı eserlerde kullanılan aynı karakterlerin farklılaşması
Metinlerarası İlişkiler Nedir?
Metinlerarası ilişkiler, farklı metinlerin birbirleriyle olan ilişkisini ifade eder.
Metinlerarası İlişkiler Özellikleri Nelerdir?
Metinlerarası ilişkilerin özellikleri şunlardır:
– Farklı türde eserlerin bir araya gelmesi
– Eserlerin birbirlerine atıfta bulunması
– Eserlerin birbirlerini tamamlaması
– Eserlerin birbirlerinin anlamını değiştirmesi
Metinlerarası İlişkilerin Önemi Nedir?
Metinlerarası ilişkilerin önemi; okurun anlamlandırma becerisini geliştirmesi, okuma zevkini artırması, kültürel birikimi genişletmesi ve metnin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmasıdır.
Metinlerarası İlişkilerin Türleri Nelerdir?
Metinlerarası ilişkilerin türleri şunlardır:
– Kaynakça ilişkisi: Bir metinde kaynakça bölümünde farklı bir metnin yer almasıdır.
– Alıntı ilişkisi: Bir metinde alıntı yapılan başka bir metnin bulunmasıdır.
– Kısmi tekrar ilişkisi: Bir metnin farklı bir metinde kısmen tekrar edilmesidir.
– Hediyeleşme ilişkisi: Bir eserde yer alan yazar ya da sanatçıların, başka bir eserde yer alan yazar ya da sanatçılara gönderme yapmasıdır.
Metinlerarasılık Örnekleri
Metinlerarasılığın örnekleri edebiyat tarihine damga vurmuş eserlerde mevcuttur. Aşağıda bu eserlerden bazıları ve içerikleri hakkında kısa bilgiler yer almaktadır:
Moby Dick – Herman Melville
Herman Melville’in Moby Dick isimli romanında Shakespeare’in ünlü eseri Hamlet’ten pek çok alıntı bulunmaktadır. Melville’in bu eseri kaleme aldığı dönemde Shakespeare çok popülerdi. Bu nedenle Moby Dick’teki Shakespeare alıntıları, okurlar için anlamlandırmada kolaylık yaratmıştır.
Cemile – Refik Halit Karay
Refik Halit Karay’ın Cemile isimli romanında birçok edebi esere atıfta bulunulmuştur. Romanın baş karakteri Cemile, okuma yazma bilmeyen bir Türk köylüsü olarak tasvir edilmiştir. Bu özelliği nedeniyle Cemile’nin başından geçen olaylar, onun gözünden anlatılmıştır. Dolayısıyla Cemile romanında birçok edebi esere atıfta bulunulması doğaldır.
İnce Mehmed – Orhan Kemal
Orhan Kemal’in İnce Mehmed isimli romanında 1940’lı yıllarda popüler olan bazı şarkılara ve şairlere atıfta bulunulmuştur. Bu durum, romanın geçtiği dönem olan 1940’lı yılları daha iyi anlamlandırmamıza yardımcı olur.
Oğullar ve Anneler – Orhan Kemal
Orhan Kemal’in Oğullar ve Anneler isimli eserinde Türk edebiyatının önemli isimlerinden A. Hamdi Tanpınar’a göndermelerde bulunulmuştur. Romanın baş karakterlerinden biri, Tanpınar’ın Tanrı misafir isimli kitabını okuduğu sırada karakterlerden birinin ismi ‘Müslüman İsa’ olarak geçmektedir. Bu durum, Müslüman İsa’nın Tanpınar’ın kitabından esinlenerek oluşturulmuş olabileceğini düşündürmektedir.
Don Kişot – Miguel de Cervantes
Miguel de Cervantes’in Don Kişot isimli romanında pek çok edebi esere atıfta bulunulmuştur. Cervantes’in bu eseri kaleme aldığı dönemde yayımlanan eserlerin hemen hepsi Don Kişot’ta yer alan karakterlerle benzer özelliklere sahiptir. Bu nedenle Cervantes’in Don Kişot romanında yer alan karakterlerin pek çoğu diğer eserlerde de kendine yer bulmuştur.
Domuzlar – Sait Faik Abasıyanık
Sait Faik Abasıyanık’ın Domuzlar isimli hikâyesinde Orhan Veli Kanık’ın 1930 yılında yayımlanan ‘Gerçek Şiir’ isimli şiirine atıfta bulunulmuştur.
Savaş ve Barış – Lev Tolstoy
Lev Tolstoy’un Savaş ve Barış isimli romanında Shakespeare’den alıntılar mevcuttur.
Kayıp Zamanın İzinde – Marcel Proust
Marcel Proust’un Kayıp Zamanın İzinde isimli romanında özellikle 19. yüzyıl Fransız edebiyatı olmak üzere pek çok edebi esere atıfta bulunulmuştur.
Küçük Prens – Antoine de Saint Exupery
Antoine de Saint Exupery’nin Küçük Prens isimli eserinde H.G. Wells’in Zaman Makinesi isimli romanına göndermeler bulunmaktadır.
Beyaz Geceler – Fyodor Dostoyevski
Fyodor Dostoyevski’nin Beyaz Geceler isimli romanında Rus edebiyatının önemli isimlerinden Aleksandr Puşkin’e atıfta bulunulmuştur.
Tutunamayanlar – Oğuz Atay
Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar isimli romanında Amerikalı yazar William Faulkner’a atıfta bulunulmuştur. Romanın baş karakterlerinden biri olan Selim Işık, Faulkner’ın Tabut Ev’i isimli kitabını okumaktadır.
Sinekli Bakkal – Halide Edib Adıvar
Halide Edib Adıvar’ın Sinekli Bakkal isimli eserinde Türk edebiyatının önemli isimlerinden A. Hamdi Tanpınar’a gönderme yapılmıştır. Kitabın baş karakterlerinden biri olan Rabia’nın eşi Halit ise Tanpınar’ın karakteri Müslüman İsa’nın adeta bir benzeri olarak tasvir edilmiştir.
Baba – Mario Puzo
Mario Puzo’nun Baba isimli eserinde özellikle 20. yüzyıl İtalyan edebiyatına ait pek çok esere atıfta bulunulmuştur.
Kurtuluş Savaşı Destanı – A. Hamdi Tanpınar
A. Hamdi Tanpınar’ın Kurtuluş Savaşı Destanı isimli eserinde Türk edebiyatının önemli ismi Ahmet Arif’e gönderme yapılmıştır. Bu eserde yer alan bazı bölümlerin Ahmet Arif’in şiirlerinde de geçmesi nedeniyle bu durumu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Söz konusu eserlerde geçen bu benzerliklerden dolayı her okur, okuduğu metnin içinde başka metne atıfta bulunduğunu anlayabilir. Bu durum, okura iki farklı metni aynı anda anlama ve anladığı iki farklı metnin hikâyesini kıyaslayabilme fırsatı verir.
Sonuç
Eserlerde yer alan benzerlikler, yazarların etkilendikleri diğer yazarların eserlerine yaptığı göndermelerdir. Bu durum ise okurların kendi dönemlerinde geçerli olan kurallara göre eserleri daha iyi anlamlandırmasına yardımcı olur.