Türk edebiyatının en önemli türlerinden biri olan halk şiiri türlerinden koşma, 7’li hece ölçüsüyle 8 dizeden oluşur. Aşık edebiyatında yer alan bu şiir türü genellikle aşıkların ağaç gölgesinde dinlenirken ve sofra kurulup muhabbet edilirken söylenmektedir. Koşma şiir örnekleri içinde en çok tanınan aşıklar Karacaoğlan, Kaygusuz Abdal, Aşık Veysel, Aşık Nesimi ve Aşık Mahzuni Şerif’tir.
Koşma, Türk halk şiirinin en eski türlerinden biri olmasına rağmen günümüzde de popülerliğini korumayı başarmıştır. Bu şiir türü geçmişte olduğu gibi günümüzde de 7’li hece ölçüsüyle 8 dizeden oluşur. Aşıkların doğaçlama olarak sözlü gelenekte ortaya koyduğu koşmalar, genellikle canlı ve coşkulu bir anlatım içerir. Koşma türü eski Türk müziği ile de uyumlu olduğundan halk arasında daha çok ezgili olarak söylenmiştir.
Koşmalar çeşitli konularda yazılabilir. Bu konular aşk, ayrılık, sevgi, kadın ve doğa gibi temalardır. Türk edebiyatında aşk koşması olarak bilinen tema, halk şiiri içinde aşk konusuna adanmış tek türdür. Koşma türünde aşkı anlatan şiirler geçmişten günümüze halk arasında en çok bilinen ve okunan eserler arasında yer alır.
Koşma türünün en belirgin özelliği 7’li hece ölçüsüyle 8 dizeden oluşmasıdır. Dörtlükler halinde yazılan koşmalar, her dörtlükte 7’li hece ölçüsüyle 4 dize yer alır. Bu dörtlüklerden 2’si genellikle nakarat görevini üstlenerek tekrarlanır. Tez ve sürükleyici bir anlatıma sahip olan koşma türü kısa oluşu nedeniyle halk arasında en çok tercih edilen halk şiiridir.
Koşma türü halk şiiri içinde doğaçlama olarak yazılmasıyla kendine özgü bir yere sahiptir. Anlık bir ilhamla ve dinleyici topluluğunun da katkısıyla söylenen bu şiir türü, ağaç gölgesinde oturup muhabbet ederken, düğünlerde eğlencelerde veya çeşitli etkinliklerde sergilenir.
Koşma şiirlerinde genellikle aşk, ayrılık, doğa, sevgi ve kadın gibi temalar işlenir. Konusunu aşk ve ayrılıktan alan koşma örnekleri özellikle geçmişte daha yaygındır. Bununla birlikte günümüzde de bazı aşıklardan aşkı işleyen yeni koşmalar yazıldığı görülmektedir. Koşma türünde işlenen konular aynı zamanda aşığın sosyal ve kültürel yaşamı hakkında da bilgi verir.
Türk edebiyatında koşma türünde en çok bilinen ve okunan eserler içinde aşk temalı koşmalar bulunur. Aşk konusunda yazılan koşmalarda sevdiğine kavuşamayan aşığın acısı, ayrılığın getirdiği zorluklar dile getirilir.
Aşağıda Tan Taşçı’nın seslendirdiği “Çocuklar Gibi” isimli şarkının sözleri bulunmaktadır:
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Ahmet Kutsi Tecer – Çocuklar Gibi
Aşık Veysel – Çocuklar Gibi
Koşma türünün tanınmış aşıkları arasında yer alan Karacaoğlan’ın “Çocuklar gibi” isimli şiiri, Ahmet Kutsi Tecer tarafından bestelenerek Türk edebiyatında unutulmaz eserler arasında yer almıştır.
Aşağıda halk şairi Aşık İkbal’e ait “Çiçek” isimli bir koşma örneği yer almaktadır:
Çiçek
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Bahar geldi bahar geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Bahar geldi bahar geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Bahar geldi bahar geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Bahar geldi bahar geldi
Gör ki ben bir çiçeğim
Kendi halimde sola sola
Bir gün bahar geldi geldi
Bahar geldi bahar geldi
Koşma örneği içinde en çok bilinen eserler arasında yer alan Aşık İkbal’in “Çiçek” isimli şiiri de halk arasında sevilen eserler arasında yer alır.Kırşehir’in Dağları (Aşık Şeref Taşlıova)
Kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş,
Gözlerin aşığım bende yarim senin içinmiş.
Analar babalar tutsun elimi,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
bütün dağların yolları çıkar beni,
kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş.
Koçaklar gider Allah'ım yarim senin içinmiş,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş,
gözlerin aşığım bende yarim senin içinmiş.
bütün dağların yolları çıkar beni,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Ağlamada yarim yoksa bende kıyamet
yüzmünden su içince gelir aklıma kıyamet
kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş
gözlerin aşığım bende yarim senin içinmiş.
Koçaklar gider Allah'ım yarim senin içinmiş,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş,
gözlerin aşığım bende yarim senin içinmiş
bütün dağların yolları çıkar beni
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Yüzümle su içerek gelir aklıma kıyamet
kırşehir'in dağları kar ile giyinmiş,
gözlerin aşığım bende yarim senin içinmiş.
Analar babalar tutsun elimi
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Koçaklar gider Allah'ım yarim senin içinmiş,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.
Koçaklar gider Allah'ım yarim senin içinmiş,
dört yanım dağlarla çevrili gideceğim.Palamut Dağı (Karacaoğlan)
Palamut dağlarında yeşil palamut,
yılkı atları gezer karış karış.
elinden düşürüp kaybettiğim gövde,
erde bulurum bilemem karış karış.
Palamut dağlarında yeşil palamut,
yılkı atları gezer karış karış.
Elinden düşürüp kaybettiğim gövde,
erde bulurum bilemem karış karış.
Dolaştım her tarafını buraların,
dolaştım her tarafını... ...
Palamut dağlarında yeşil palamut,
yılkı atları gezer karış karış.
Elinden düşürüp kaybettiğim gövde,
erde bulurum bilemem karış karış.
Palamut dağlarında yeşil palamut... ... ...
Palamut dağlarında yeşil palamut... ... ...
Palamut dağlarında yeşil palamut... ... ... Sakarya (Aşık Veysel)
Sakarya'nın suları coşturdu gidiyor.
vay dostum vay gidemedik dostlardan.
dostların en güzeli orada yatar.
vay dostum vay gidemedik dostlardan.
Sakarya'nın suları coşturdu gidiyor. ... Sana Sordum (Aşık Nesimi)
Sana sordum Nuh'un gemisi nerede? ...