Dilimizdeki her harfin kendine ait bir özelliği vardır. Bu özellikler, harflerin kelimelerde nasıl kullanıldığını belirler. Bu kelimelerden bazıları ünlüyle, bazısı ünlüsüzle başlar. Ünlüsüzle başlayan kelimelerde bazen ünlü ile ünsüz arasında koruyucu ünsüz görevi gören harfler bulunur. Koruyucu ünsüz de bu harflerden biridir. Peki, koruyucu ünsüz nedir? Koruyucu ünsüz örnekleri nelerdir? İşte detaylar…
Koruyucu Ünsüz Nedir?
Dilimizdeki bazı kelimelerin başında ünlü harfler yer alır. Kelimenin başındaki bu ünlü harf ile hemen önündeki sesli harf arasında bazen uyum sağlanması gerekir. Uyumun sağlanması için kelimenin başına koruyucu ünsüz eklenir. Böylece söylenişteki bozukluk ortadan kalkmış olur.
Koruyucu Ünsüz Örnekleri
Türkçede koruyucu ünsüz ile uyum sağlayan kelime sayısı oldukça fazladır. Bunların bazıları:
- Bir: Bir kedi, bir ev, bir yol.
- Ön: Ön yargı, öncü, ön iş.
- Son: Son gün, son dakika, sonbahar.
- Tan: Tan vakti, tan yerken, tanık.
- Yan: Yan etki, yanık, yan et.
- İkiz: İkiz kardeşler, ikiz bebekler.
- Çiğ: Çiğ köfte, çiğ balık, çiğ et.
- Sağ: Sağ tarafta, sağ el.
- Sol: Sol köşede, solak.
- Yaz: Yaz günü, yaz mevsimi.
- Köz: Köz ateşi, közde pişirmek.
- Sıfır: Sıfır sorun.
- Sıkı: Sıkı güvenlik, sıkılaştırmak.
- Tahıl: Tahıl ambarı.
- Yayla: Yayla evleri.
- Ağır: Ağır kanlı, ağır yük.
- Sızdıran: Sızdıran musluk, sızdıran şişe.
- Kıymet: Kıymet bilmek.
- Dikiz: Dikiz aynası.
- Tekrar: Tekrar denemek.
- Sıfırlama: Sıfırlama işlemi.
İlk iki örnekteki “bir” ve “ön” kelimelerin hemen önünde de sesli harf bulunur. Bu yüzden bu sesli harflerin arasında koruyucu ünsüz görevi gören “b” ve “n” harfleri bulunur.
Koruyucu Ünsüz Hakkında Bilgi
Koruyucu ünsüzler Türkçedeki ses uyumuna göre kullanılır. Türkçe’de iki ses uyumu vardır: Büyük ünlü uyumu ve Küçük ünlü uyumu. Büyük ünlü uyumu; kalın sesli harfler ile ince sesli harflerin birbirine karışmaması esasına dayanır. Küçük ünlü uyumu ise; ön ve arka sesli harflerin birbirine karışmaması esasına dayanır. Bu iki uyum birlikte uygulanır ve uygulanırken de koruyucu ünsüzlerden faydalanılır.
Dilimizin özelliklerini daha iyi anlayabilmek için doğru kullanımı gerekir. Bu yüzden öğrenirken dikkat edilmesi gerekir. Yanlış bir kullanım gelecek nesillere aktarılacak olan dili de etkiler. Bu yüzden Türkçenin doğru kullanımına dikkat etmek çok önemlidir.