Sindirim, ağızdan başlayarak, yemek borusu, mide ve bağırsaklar aracılığıyla, vücuda alınan gıdanın parçalanarak vücut hücrelerine gerekli besin ögeleri iletilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır. Bu fiziksel ve kimyasal süreçlerin en önemlileri mekanik ve kimyasal sindirimdir. Mekanik sindirim ağızda başlarken, kimyasal sindirim tükürükte başlar ve midede devam eder. Karbonhidratlar ağızda tükürükle, proteinler midedeki asitlerle ve yağlar ise ince bağırsaktaki safra tuzları ile sindirilir.
Kimyasal Sindirim Nedir?
Kimyasal sindirim, yiyeceklerin enzimler yardımıyla moleküler yapısının değişerek, daha küçük parçalara ayrılma sürecidir. Özellikle besinlerin vücudun kullanılabileceği en basit yapı taşları olan karbonhidratların monosakkaritlere, proteinlerin aminoasitlere ve yağların ise yağ asitleri ve gliserole parçalanması işlemi kimyasal sindirim adıyla anılır.
Kimyasal sindirim ağızda başlar; ancak esas olarak mide ve ince bağırsakta gerçekleşir. İlk olarak ağızda bulunan tükürük bezlerinden salgılanan tükürük, ağızdaki yiyeceklerin ıslatılması ve yumuşatılması işlevine sahipken, içinde bulunan enzimler sayesinde yiyeceklerin kimyasal sindirimini de başlatır.
Ağızdan yutulan yiyecekler yemek borusu ile mideye ulaşır. Mideye ulaşan yiyecekler burada bulunan mide asidi ve enzimler yardımıyla kimyasal sindirimin önemli bir bölümünü tamamlar. Mideden ince bağırsaklara geçen yiyecekler ise burada pankreastan salgılanan enzimler ve safra tuzları yardımıyla son kez kimyasal sindirime uğrar.
Besinlerin kimyasal sindirimi sırasında ağızda şekerleri parçalayarak nişastaları basit şekerlere çeviren tükürükteki enzim amilaz, midedeki proteinleri parçalayarak onları daha küçük peptitlere dönüştüren pepsin enzimi, pankreasın ürettiği tripsin ve kimotripsin enzimleri ile yağları parçalayarak yağ asitleri ve gliserole dönüştüren safrada bulunan safranın tuzları görev alır.
Mekanik Sindirim Nedir?
Mekanik sindirim, yiyeceklerin sindirim sisteminin herhangi bir yerinde fiziksel olarak parçalanması sürecidir. Mekanik sindirimin temel işlevi, kimyasal sindirim sırasında besinlerin daha küçük parçalara ayrılarak daha kolay parçalanmasını sağlamaktır.
Mekanik sindirim ağızda dişlerin çiğneme hareketi ile başlar. Çiğneme sırasında dişlerin birbirine sürtünmesiyle yiyecekler çok daha küçük parçalara ayrılır ve tükürük ile birleşerek ıslatılır. Tükürükte bulunan amilaz enzimi ile yiyeceklerde bulunan nişasta parçalanmaya başlar. Yiyecekler ağızdan yemek borusu aracılığıyla mideye ulaşır.
Mideye ulaşan yiyecekler mide kaslarının kasılması sonucu yoğrulmaya benzer bir harekete tabi tutulur. Bu kasılmalar sayesinde yiyecekler daha da ufalanır. Mideden ince bağırsaklara geçen parçalanmış gıda maddeleri burada pankreastan salgılanan enzimler ve safranın tuzları yardımıyla son kez kimyasal sindirime uğrar.
Kimyasal Sindirime Örnekler
Kimyasal sindirim, ağızdan başlayarak, yemek borusu, mide ve bağırsaklar aracılığıyla gerçekleşir. Kimyasal sindirimin en önemli örnekleri;
- Tükürük Amilaz Enzimi: Tükürükte bulunan bu enzim nişastayı parçalayarak karbonhidratları şekere dönüştürerek ağızdaki kimyasal sindirimi başlatır.
- Pepsin: Mide asidiyle birlikte salgılanan pepsin, midedeki proteinleri parçalayarak onları daha küçük peptitlere dönüştürür.
- Tripsin ve Kimotripsin: Pankreasın ürettiği bu enzimler de mideden gelen proteinleri daha küçük aminoasitlere parçalar.
- Safra Tuzları: Yağları parçalayarak yağ asitleri ve gliserole dönüştüren safra tuzları ince bağırsakta bulunan karaciğerden salgılanır.
Tükürük Amilaz Enzimi
Tükürükte bulunan amilaz enzimi, karbonhidratları nişastayı şekere dönüştüren kimyasal sindirim sürecini başlatır.
Pepsin
Mide asidiyle birlikte salgılanan pepsin enzimi, midedeki proteinleri daha küçük peptitlere dönüşmesini sağlayarak kimyasal sindirimin önemli bir kısmını tamamlar.
Tripsin ve Kimotripsin
Pankreasın ürettiği tripsin ve kimotripsin enzimleri de mideden gelen proteinleri daha küçük aminoasitlere parçalayarak kimyasal sindirimi tamamlar.
Safra Tuzları
Safra tuzları yağları emülsifiye ederek yağ asitleri ve gliserole dönüşmesini sağlar. Bu sayede yağlar ince bağırsakta daha kolay emilebilir hale gelir.