Kaynaştırma ünlüsü ile ilgili olarak, Türkçede yalnızca “-r” ve “-y” harflerinin kaynaştırma ünsüzü olarak kullanıldığı söylenebilir.
Bu iki ünsüz de ek ile ana kelime arasında çıkarılan seslerdir. Kelime ile ek arasındaki uyumsuzluğun, kelime ve eklerin bağlantısını sağlamak amacıyla eklenen kaynaştırma ünsüzleri, yalnızca bazı kelimelerde kullanılabilir.
-y ile kaynaştırma:
- “-y” ünlü ile başlayan eklerde kullanılır.
- Ünsüz ile başlayan eklerde kullanılmaz.
- Sadece özel isimlerde kullanılır.
- Bazı kelimelerde bulunmaz.
-r ile kaynaştırma:
- “-r” ünlü ile başlayan eklerde kullanılır.
- Ünsüz ile başlayan eklerde kullanılmaz.
- Sadece özel isimlerde kullanılır.
- Bazı kelimelerde bulunmaz.
Aşağıda “-r” ve “-y” ile kaynaştırma ünsüzleri ile ilgili detaylı bilgilere yer verilmiştir.
-Y ile Kaynaştırma
-Y harfi ile kaynaştırma ünsüzü, yalnızca özel isimler dışındaki genel isimlerde kullanılır.
Kurallar:
- -y harfi, yalnızca ünlü ile başlayan eklerde kullanılır. Örneğin:
- Bunu ben al-yorum. (y, -yor ile başlar.)
- Bunu ben gör-yemem. (y, -ye ile başlar.)
- -y, ünsüz ile başlayan eklerde kullanılmaz. Örneğin:
- Bunu ben bil-miyorum. (b, -mi ile başlar.)
- Bunu ben gel-mez. (gel, -mez ile başlar.)
- Bunu ben gör-ür. (gör, -ür ile başlar.)
- -y, sadece özel isimlerde bulunmaz. Örneğin:
- Ay-yıldız. (Özel isimdir.)
- Süleyman-yıldızı. (Özel isimdir.)
- Ağa-yıldız. (Özel isimdir.)
- Sebahattin Ali-yüksel. (Özel isimdir.)
- -y, bazı kelimelerde de bulunmaz. Örneğin:
- Kaya-yeri. (Kaya eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Sana-yakın. (Sana eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Deli-yürek. (Deli eklenecekse, -yi değil, -ye gelir.)
- Dökülen-yüzüm. (Dökülen eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Dost-yarim. (Dost eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Yaralı-yürek. (Yaralı eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- -y, bazı özel isimlerde de bulunmaz. Örneğin:
- Aydan Yılmaz. (Aydan eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Aydın Yıldız. (Aydın eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Aykut Yılmaz. (Aykut eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Cem Yılmaz. (Cem eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
- Murat Yılmaz. (Murat eklenecekse, -yi değil, -ya gelir.)
Örnekler:
- Ali-ye: Ali-yemiyor.
- Poyraz-ya: Poyraz-ımsı.
- İkizler-iyiz: İkizler-iyiz.
- Tuzla-yı: Tuzla-yı seviyorum.
- Hayatım-yerin: Hayatım-yerin.
- Cemre’ler-iyiz:Cemre’ler-iyiz.
- Ege’nin-günü:Ege’nin-günü.
- Aydın’a:Aydın’a gidiyoruz.
- Mavikent’e:Mavikent’e gidiyoruz.
- Aylin’le:Aylin’le oturuyoruz.
- Merve’yle:Merve’yle gidiyoruz.
- Süleyman’a:Süleyman’a geldik.
- Kaya’ya:Kaya’ya gittik.
- Köyüm-ye:Köyüm-ye gidiyorum.
- Sadık’a:Sadık’a geldik.
- Sara’yı:Sara’yı seviyorum.
- Ali-Yılmaz’a:Ali-Yılmaz’a geldik.
- Derya’ya:Derya’ya geliyoruz.
- Poyraz’a:Poyraz’a geliyoruz.
- Murat’a:Murat’a gidiyoruz.
- Sıla-Yıldız’a:Sıla-Yıldız’a geldik.
- Aykut-Kaya’ya:Aykut-Kaya’ya gidiyoruz.
- Korkmaz’a:Korkmaz’a gidiyoruz.
- Maviş’e:Maviş’e gittik.
- Murat-Veysel’e:Murat-Veysel’e gittik.
- Aylin’e:Aylin’e geldik.
- Mavi’ye:Mavi’ye gidiyoruz.
-R ile Kaynaştırma
-R harfi ile kaynaştırma ünsüzü, yalnızca özel isimler dışındaki genel isimlerde kullanılır.
Kurallar:
- -r , yalnızca ünlü ile başlayan eklerde kullanılır. Örneğin:
- Bunu ben düşün-erim (-er ünlüyle başlar).
- Yani, bu kelime içinde r bulunur ama kaynaştırma ünlüsü olarak kullanılamaz. Bu yüzden bu kelime için kaynaştırma ünlüsü yoktur.
Aşağıda bazı kelimeler verilmiş olup ilgili kelimelerin hangi kurallara tabi olduğunu gösteren bir tablo oluşturulmuştur. Bu tabloya bakarak bu kelimelerin kaynaştırma ünlüsünü görebiliriz.