Sadaka, kelime anlamıyla karşılıksız verilen yardım demektir. Dinimizde ise mali bir yardım olan zekât dışında kalan, gücü yetenlerin fakir ve muhtaçlara verdikleri bağışlar anlamına gelir. Bu bağışlar para, eşya veya başka şeyler olabileceği gibi, insanın gücü ve imkânları ölçüsünde herhangi bir hayır ve iyilik de olabilir. Dinimizde bu kavram genel anlamıyla sadaka, manevi anlamıyla da iyilik olarak geçer. Aynı zamanda sadaka kelimesinin bir diğer anlamı da sevap kazandıran her türlü hayırdır.
Sadaka, günahları silip azabı azaltan, bereketi arttırıp rızkı genişleten, hastalıklara şifa ve belalara devadır. Sadaka vermek kişinin kalbini sevgiyle doldurup ruhunu da güzelleştirirken; nefsi terbiye eder ve bencillikten uzaklaştırır. Sadaka ne kadar az olsa da onu gönülden ve Allah rızası için vermek çok önemlidir. Zira Allah, imkânı ölçüsünde infak edilen her hayrı sever.
Sadakanın pek çok çeşidi vardır. Bunlar malî sadakalar, aynî sadakalar ve manevi sadakalar olarak üç ana gruba ayrılabilir.
Malî Sadakalar
Malî sadakalar, maddi bir değer ifade eden para veya onun dışında herhangi bir şeyin muhtaç olan kişiye verilmesi anlamına gelir. Sadakanın en yaygın şekli budur. Aşağıda malî sadaka örnekleri sıralanmıştır:
- Nakit yardım: Nakit paranın muhtaç olan kişiye verilmesidir.
- Gıda yardımı: Muhtaçların gıda ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bunun için gıda kolileri veya gıda çuvalları hazırlanabilir.
- Kıyafet yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası giysi ve ayakkabıların ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Kira yardımı: Maddi durumu kötü olan bir ailenin kira masraflarının karşılanmasıdır.
- Fatura yardımı: Maddi sıkıntı çeken bir kişinin doğalgaz, su veya elektrik faturası gibi zorunlu faturalarının ödenmesidir.
- Eğitim yardımı: Maddi durumu iyi olmayan öğrenciler için eğitim masraflarının (kırtasiye, okul taksidi, üniversite harcı vb.) karşılanmasıdır.
- Kırtasiye yardımı: Okula giden bir çocuğun kırtasiye ihtiyaçlarının (defter, kalem, silgi vb.) karşılanmasıdır.
- Tahsil yardımı: Eğitimine devam eden bir öğrencinin okul masraflarının karşılanmasıdır.
- İhtiyaç kredisi: Bir bankadan çekilen ihtiyaç kredisinin muhtaç olan kişiye verilmesidir.
- Vakıf yardımları: Maddi durumu kötü olan kişilere devlet veya hayırseverler tarafından yapılan ayni veya nakdi yardımlardır.
Aynî Sadakalar
Aynî sadaka, maddi bir değeri ifade eden nakit paranın dışında bir eşya veya malzemenin muhtaç olan kişiye verilmesidir. Bu tür sadakalar genellikle ihtiyaç fazlası veya kullanılmayan eşya ve malzemelerin paylaşılmasıyla gerçekleşir. Aşağıda aynî sadaka örnekleri sıralanmıştır:
- Giysi yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası kıyafetlerin ihtiyaç sahiplerine verilmesidir. Yani; benim için eski ama o kişi için yeni olacak kıyafetler.
- Ayakabı yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası ayakkabıların muhtaçlara verilmesidir.
- Ev eşyası yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası ev eşyalarının (sofra takımı, tencere takımı, mutfak eşyası) ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Mangal yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası mangalların muhtaç olan kişilerle paylaşılmasıdır.
- Koltuk takımı yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası koltuk takımlarının ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Beyaz eşya yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası beyaz eşyaların (buzdolabı, çamaşır makinesi) ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Araç gereç yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası araç gereçlerin (araç parçaları, bahçe aletleri) muhtaç kişilere verilmesidir.
- Dondurucu veya buzdolabı yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası dondurucuların veya buzdolaplarının ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Mutfak eşyası yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası mutfak eşyalarının (tabak, çatal, bıçak) ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
- Koltuk takımı yardımı: Kullanılmayan veya ihtiyaç fazlası koltuk takımlarının ihtiyaç sahiplerine verilmesidir.
Manevi Sadakalar
Manevi sadaka, paraya malzeme veya eşya olmayan ama insanların ruhunu güzelleştiren ve kalbine sevgi aşılayan herhangi bir iyilik veya hayırdır. Maddi olmayıp manevi olan her şeyin Allah katında çok büyük değeri vardır. Bu tür sadakaların en güzel örneği gülümsemektir. Gülümsemek aynı zamanda kişinin ruhunu güzelleştirip kalbine sevgi aşılar ve hiç bir bedeli yoktur. Aşağıda manevi sadaka örnekleri sıralanmıştır:
- Dua etmek: Kişinin gücü oranında iyilik dilemesidir.
- Sıkıntıları paylaşmak: Zor günler geçiren birine destek olmaktır.
- Sıkıntılı kişiye yardımcı olmak: Zor günler geçiren birine destek olmaktır.
- Gülümsemek: Karşılaştığımız insanlara gülümsemektir.
- Tavsiye etmek: Kişiyi hayra yönlendirmektir.
- Söz vermek: İnandırıcı olursa söz vermek hayır sayılır.
- Sözünde durmak: Eğer söz verip inandırıcı olduysanız bunu yerine getirmektir.
- Sıkıntılıyken hal hatır sormak: Zor günler geçiren birine destek olmaktır.
- Tatlı sözler söylemek: Gözle de olsa insanları üzmemektir.
- İyilik dilemek: Kalpten kalbe giden yolda en güzel yolculuktur. İyilik dilemek sadece dua etmekle sınırlı değildir; aynı zamanda Allah’ın tüm yaratıklarını koruyup kollamasını istemektir.
Manevi sadakanın diğer örnekleri şunlardır: Hayırlı evlat sahibi olmak, eğitim veren öğretmen olmak, doğru meslek sahibi olmak, insanların işini kolaylaştıracak icatlar yapmak, İslam’ı yaymak için mücadele etmek, İslam’ı yanlış anlayanlara doğru anlatmak, Kur’an okumayı öğretmek ve öğüt almak için gidenlerin yolunu aydınlatmak.