Gereksiz Sözcük Kullanımının Anlamı
Gereksiz sözcük kullanımı, bir cümlede anlamı pekiştirmeyen veya cümlenin akışını olumsuz etkileyen sözlerin yer alması durumudur. Bu tür kullanımlar, cümlenin gereksiz yere uzamasına, karışık ve anlaşılması güç bir yapıya yol açar. Dolayısıyla, yazılı ve sözlü iletişimde etkili bir şekilde düşüncelerinizi ifade etmek için bu gereksizliklerden kaçınmak önemlidir.
Kullanıcının anlatımında gereksiz kelimelerin veya ifadelerin bulunması, anlatım bozukluğuna sebep olur. Bu, hem iletişimi zayıflatır hem de okurun dikkatini dağıtabilir. Gereksiz sözcük kullanımının tanınması, yapılan bir anlatım hatasını ortadan kaldırmak için kritiktir. Cümlede anlamı koruyan ve anlamı bozmayan kelimelerin seçimi daha akıcı ve anlaşılabilir bir dil oluşturur.
Gereksiz sözcük kullanımına dair birkaç temel kategori bulunmaktadır: eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması, aynı anlamı taşıyan kelimelerin birlikte kullanılması, yardımcı fiillerin gereksiz yere kullanılması ve bağlaçların fazladan kullanılması. Şimdi bu başlıkları detaylı bir şekilde inceleyelim.
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümlede birlikte kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin, ‘Sene 2010 yılıydı’ ifadesinde ‘sene’ ve ‘yıl’ kelimeleri birbirinin yerini tutmaktadır. Bu durumda cümlede gereksiz bir tekrar söz konusudur.
Başka bir örnek: ‘Ana, temel konumuzu, sorunumuzu, meselemizi münakaşa edip tartışarak bir çözüm yolu bulabiliriz.’ Cümlenin içindeki ‘ana’ ve ‘temel’ kelimeleri benzer anlamlar taşımakta olup, ikisi bir arada kullanıldığında ifade karmaşasına neden olur.
Bu tür yapıların düzeltilmesi, cümlenin daha akıcı hale gelmesini sağlar. Gereksiz sözcükler çıkarıldığında, anlatım güçlenir ve daha anlaşılır bir form kazanır.
Anlamı Zaten Diğer Sözcüklerde Bulunan Sözcüklerin Gereksiz Yere Kullanılması
Bu tür anlatım bozukluğunda, anlamı yeterince ifade eden bir kelimenin yanında, aynı anlamı taşıyan başka bir kelimenin daha kullanılması gereksiz yere söylemlerin tekrarlanmasına neden olmaktadır. Örnekte görüldüğü gibi: ‘Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri.’ cümlesinde ‘burnu havada’ ve ‘kendini beğenmiş’ ifadeleri aynı anlama gelmektedir. Dolayısıyla bu cümlede bir ifadeyi çıkarmak yeterli olacaktır.
Bir başka örnek: ‘Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi sekiz derece imiş.’ Burada ‘sıfırın altında’ ifadesi zaten ‘eksi’ anlamını taşır. Bu durum, ifadede gereksizlik yaratmaktadır. Cümledeki anlamın korunması için ya ‘eksi’ ya da ‘sıfırın altında’ ifadelerinden biri çıkarılmalıdır.
Bütün bu benzer durumlar, anlamı aslında ifade eden kelimelerin gereksiz yere tekrar edilmesi, anlatımı zayıflatmakta ve karışıklığa yol açmaktadır. Gereksiz kelimelerin tasfiye edilmesi herkesin daha ziyade net, akıcı ve anlaşılır bir dil kullanmalarına yardımcı olur.
Yardımcı Fiilin Gereksiz Kullanılması
Türkçede yardımcı fiiller, cümlenin anlamını pekiştirmek için kullanılabilir, ancak çoğu zaman gereksiz yere kullanıldıklarında anlatım bozukluğuna yol açabilirler. Örneğin, ‘Okul idaresi sınav tarihlerinin duyurusunu yaptı’ cümlesinde ‘duyurusunu yaptı’ ifadesi yerine ‘duyurdu’ denmesi daha yerinde olur.
Başka bir örnek: ‘İş için bir şirkete başvuruda bulundum.’ cümlesinde ‘başvuruda bulundum’ ifadesi yerine yalnızca ‘başvurdum’ denebilir. Gereksiz sözcüklerin cümleden çıkarılması anlatımı daha yalın hale getirir ve ifadelerin daha etkili olmasını sağlar.
Yardımcı fiil kullanımı birçok cümlede karşımıza çıkar. ‘Ben umudumu kaybetmeyeceğim’ ifadesinde ‘umut ediyorum’ yerine daha basit ve doğrudan bir ifade olan ‘umarım’ kullanılmalıdır. Bu gibi yapılar, dilin konuşulurken daha etkili kullanılmasına yardımcı olur.
Edat ve Bağlaçların Gereksiz Kullanılması
Cümlede anlamı pekiştiren, ancak tekrara neden olan edatların ve bağlaçların kullanımı, anlatım bozukluğuna yol açabilir. Örneğin, ‘Birazdan güneş, sarı saçlarını toplayarak battı batacak.’ ifadesinde gereksiz tekrarlar bulunmaktadır. Bu cümle sadeleştirildiğinde, ‘Birazdan güneş batacak’ denilebilir.
Aynı şekilde, ‘Okulumuzu geliştirip büyütmek için çok çalışmalıyız’ ifadesinde ‘geliştirip’ ve ‘büyütmek’ arasındaki gereksizlik ortadan kaldırılmalıdır. ‘Okulumuzu geliştirmeliyiz’ diyesi yeterlidir. Bu tür tekrarlardan kaçınmak, cümlenin akışını olumlu yönde etkiler.
Bağlaçlar da bu gereksizlikte önemli bir yer tutar. ‘Ancak ne var ki işlerin yolunda gitmedi’ ifadesindeki ‘ancak’ ve ‘ne var ki’ bağlaçları cümlede gerekleşmemektedir. ‘Ancak işlerin yolunda gitmedi’ cümlesi yeterlidir ve akıllara daha anlaşılır gelir. Bağlaç, cümlede sadece bir anlam ifade ediyorsa fazladan kullanılmamalıdır.
Gereksiz Sözcük Kullanımından Korunmanın Yolları
Gereksiz kelime kullanımını önlemenin en etkili yollarından biri, yazmadan önce düşünmektir. Yazdığınız cümleleri, aklaiyla ele alarak gereksiz parçaları ayıklamalısınız. Genelde düşündüğümüz ifadeleri kâğıda dökmeden önce zihninizde tasarlamak, daha net bir anlatım sağlamanıza yardımcı olacaktır.
Cümlelerinizi sadeleştirirken anlam kaybı yaşanmadığından emin olun. Yazı boyunca belirli bir konuya yönelim sağlamak, karmaşadan kaçınmanıza yardımcı olur. ”Bu örneklerin hepsinin yeterince açıklayıcı bir biçimde sunulduğuna emin olunmalıdır.
Sade ve anlaşılır bir dil kullanabilmek, her zaman etkili bir iletişim biçimi sunacaktır. Bu nedenle, cümlelerinizden gereksiz kelimeleri ayıklamak için sıklıkla pratik yapmalısınız. Gereksiz ifade ve tekrarları görsel ve yazılı materyallerde analiz edip, edinilen gözlemlerle kendinizi geliştirmeye özen gösterin.
Sonuç olarak, gereksiz kelime kullanımı, dilin inceliklerine dikkat edildiğinde önlenebilir bir durumdur. Her zaman net olmak, mesajınızın muhataplarına aktarımını kolaylaştıracaktır.