Fiilimsi, “-ası, -esi, -makta, -mekte” eki alan eylem (fiil) adında sıfat altındaki isimlerdir. Cümlede isim gibi kullanılan fiilimsel ifadelere de fiilimsi cümleleri denir.
Fiilimsi cümleleri tanımakta zorlanıyorsanız bu cümlelerin nasıl kullanıldığını ve örneklerini öğrenmek isteyebilirsiniz. Sizler için bu konuda detaylı bir makale hazırladık.
Bu cümleler genellikle bir eylem veya durumu tanımlamak için kullanılır, ve cümlede özne, yüklem veya dolaylı tümleç gibi görevler üstlenebilirler.
Fiilimsi Cümleleri Tanıma
Fiilimsi cümlelerini tanımak için öncelikle bu cümlelerin nasıl yapıda oluşturulduğunu ve hangi görevleri üstlenebildiğini anlamak gerekir. Aşağıda fiilimsi cümlelerinin tanınması ile ilgili ipuçları bulabilirsiniz:
- Yüklem Fiil: Cümlede eylemi bildiren kelime yüklem fiil olarak adlandırılır. Örnek: “Ali geldi.”
- Fiilmsi: Cümlede yüklemden farklı bir kelime fiil kök veya gövdesine fiil eki getirilerek oluşturulan fiilamsa denir. Örnek: “Ali’nin gelmesi önemli.”
- Cümlede İsim Gibi Davranma: Fiilimsiler cümlede isim gibi davrandıkları için bazen özne, bazen yüklem, bazen de tamamlayıcı olabilirler.
- Belirsizlik Durumu: Cümlede fiilimsinin dışında başka bir eylem bulunmuyorsa fiilimsi cümlesinden bahsedilebilir.
- Anlam Bütünlüğü: Fiilimsi cümlesi tek başına anlam bütünlüğü oluşturuyorsa bu cümleden de bahsedilebilir.
Örneklerle Fiilimsi Cümleleri Tanıyalım
Cümle 1: Yüzmeyi öğrenmek çocuk için önemlidir.
- Yüklem: “önemlidir”
- Fiilimsi: “yüzmeyi öğrenmek”
- Özne: “çocuk”
- Anlam Bütünlüğü: Cümle belirsizlik durumu olmadan tamamlanmış bir anlam içerir.
Cümle 2: Baharın gelmesi herkesin mutlu olmasını sağladı.
- Yüklem: “sağladı”
- Fiilimsi: “baharın gelmesi”
- Özne: “herkes”
- Anlam Bütünlüğü: Cümle belirsizlik durumu olmadan tamamlanmış bir anlam içerir.
Cümle 3: Kitap okumak zaman kaybı değildir.
- Yüklem: “değildir”
- Fiilimsi: “kitap okumak”
- Özne: “zaman kaybı”
- Anlam Bütünlüğü: Cümle belirsizlik durumu olmadan tamamlanmış bir anlam içerir.
Cümle 4: Kalemi masanın üstüne bırakmış.
- Yüklem: “bırakmış”
- Fiilimsi: Yoktur, çünkü cümlede yalnızca bir yüklem vardır.
Cümle 5: Dışarı çıkmak yasaktı, ama hava çok güzeldi.
- Yüklem: “yasaktı” ve “güzeldi”
- Fiilimsi: “dışarı çıkmak”
- Anlam Bütünlüğü: Cümle iki farklı yükleme sahip olsa da, fiilimsiler anlam bütünlüğü sağlar.
Verilen örneklerde fiilimsiler, cümlede farklı görevlerde bulunarak anlam bütünlüğü oluştururlar. Bu sayede cümlede tanıma ve kullanma durumları ortaya çıkar.
Fiilimsi Cümleleri Kullanma Durumları
Fiilimsi cümleleri kullanırken dikkat etmeniz gereken bazı durumlar vardır. Bu cümlelerin nasıl kullanıldığı ve hangi durumlarda dikkat edilmesi gerektiği aşağıda açıklanmıştır:
Kullanım Durumları ve Açıklamaları
- Özne olarak kullanma
- Tamamlayıcı olarak kullanma
- Ayrıca bir eylem durumu olarak kullanma
- Etkileşim durumu olarak kullanma
- Belirsizlik durumu olarak kullanma
- Anlam bütünlüğü sağlama durumu
1. Özne Olarak Kullanma Durumu
Bu kullanımda fiilimsi, bir cümlenin öznesi olarak görev alır. Örneğin:
- Cümlenin öznesi: “Yüzmeyi öğrenmek çocukların en doğal hakkıdır.”
- Aynı cümlenin dönüşümü: “Bu, çocukların en doğal hakkıdır.” (Anlam değişimi olmadan.)
2. Tamamlayıcı Olarak Kullanma Durumu
Fiilimsiler, cümlenin yüklemine anlam katmak için de kullanılabilir. Örneğin:
- Cümlenin orijinali: “Ali yüzmeyi öğrenmek istiyor.”
- Tamamlayıcı kullanım: “Ali, yüzmeyi öğrenmek istemiyor.” (Anlam değişimi olmadan.)
3. Ayrıca Bir Eylem Durumu Olarak Kullanma Durumu
Bazı fiilimsiler, cümlede yüklemden sonra gelerek yeni bir eylemi ifade edebilir. Örneğin:
- Cümlenin orijinali: “Ali yüzmeyi öğreniyor.”
- Eylem durumu: “Ali yüzmeyi öğrenmeye çalışıyor.” (Anlam değişimi olmadan.)
4. Etkileşim Durumu Olarak Kullanma Durumu
Eylemlerin birbirini etkilemesi durumu, fiilimsilerin bu şekilde kullanımını gerektirir. Örneğin:
- Cümlenin orijinali: “Ali mutlu oldu.”
- Etkileşim durumu: “Ali’nin mutlu olması, Zeynep’i de mutlu etti.” (Anlam değişimi olmadan.)
5. Belirsizlik Durumu Olarak Kullanma Durumu
Bazı fiilimsiler, cümlede yüklemden farklı bir eylem olmadığında belirsizlik durumu oluşturur. Örneğin:
- Cümlenin orijinali: “Ali yüzmeye gidecek.”
- Belirsizlik durumu: “Ali’nin yüzmeye gitmesi gerekecek.” (Anlam değişimi olmadan.)
6. Anlam Bütünlüğü Sağlama Durumu
Bazı fiilimsiler, cümlede tek başına anlam bütünlüğü oluşturur. Örneğin:
- Cümlenin orijinali: “Ali yüzmeyi öğrenmek istiyor.”
- Anlam bütünlüğü: “Yüzmeyi öğrenmek istemek, Ali’nin yüzmeyi öğrenmesi.” (Anlam değişimi olmadan.)
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Cümlenin öznesi fiilimsi olduğunda, yüklem olumsuz hale geçebilir. Örneğin: “Yüzmeyi öğrenmek kolay değildir.”
- Eğer yüklem olumsuzsa, fiilimsi olumlu biçimde kullanılmalıdır. Örneğin: “Ali yüzmeyi öğrenmek istemiyor.”
- Eylemlerin etkileşimi durumunda, her iki eylemin de olumlu veya olumsuz olması dikkat edilmelidir.
Sonuç ve Fiilimsi Cümleleri Kullanma Önerileri
Cümlede fiilimsi kullanırken yukarıda belirtilen durumlara dikkat etmek önemlidir. Bu sayede cümlelerin anlam bütünlüğünü koruyabilir ve istenilen etkiyi yaratabilirsiniz.