Ek Eylem (Yardımcı Fiil) Cümle Kurma Örnekleri
Giriş: Türkçede “ol, olmak, ez, etmek, geç, geçmek, kaldır, kaldırmak, dur, durmak, görün, görünmek, bilm, bilməmək, hisset, hissetmek” gibi fiiller yardımcı fiil (ek eylem) olarak kullanılır. Bunlar ana fiil cümlelerinde de bulunabilir. Bu yazıda yardımcı fiil cümle kurma ile ilgili örnekler bulabilirsiniz.
1. Yardımcı Fiil Olmak (Ek Eylem) ile Cümle Kurma Örnekleri
A. Yardımcı Fiil “Ol”
- Olmak: Zaman zaman tek başına da kullanılır.
- Ben yarın sınavımda başarılı olacağım.
- Sınavım bugün oldu.
- Olma bile kimsede!
- B. Yardımcı Fiil “Ez”
- Ben bu soruyu doğru ezebiliyorum.
- O, bana doğru cevabı ezdi.
- Yardımcı fiil “ez” mastar halinde de kullanılabilir.
- C. Yardımcı Fiil “Et”
- Ben her zaman elimden geleni ederim.
- Soruyu yanlış cevapladıysam hata yapmayı ettim; doğrusu buydu diyemezdim.
- D. Yardımcı Fiil “Geç”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Ben bu konuyu geçen geçtim; artık bunu konuşmayalım.
- Geçmek üzereyken yoldan geçtim, çok ilgimi çekti.
- E. Yardımcı Fiil “Kaldır”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Kaldır gitsin masa!
- Kaldıramazsan, masayı kaldırma!
- F. Yardımcı Fiil “Dur”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Dur, dur daha bitmedi!
- DURMAK BİTMEK GİBİ YARDIMCI FİLLERLE DE KULLANILIR
- G. Yardımcı Fiil “Gör”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Bunu iyi görürsün
- Görme de kimsede!
- Bu sene hiç sinema filmi görmedim, sadece tiyatro oyunlarına gittim.
- H. Yardımcı Fiil “Hisset”
- Ben seni hep böyle hissettim, kötü biri değilsin aslında.
- Kendimi hasta gibi hissedemedim, bu yüzden dün okula gitmedim.
- I. Yardımcı Fiil “San”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Sana bunu söylememi sandan, ben düşündüm de sana söyledim.
- Ayrıca “sandık” ve “sandağız” formları da vardır.
- J. Yardımcı Fiil “Sakla”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Sakla, yarın bakarım deftere!
- Kötü bir şey olursa hemen haber sakıngörsün; saklamayacağım haberi tabii ki!
- K. Yardımcı Fiil “Gör”
- L. Yardımcı Fiil “Bil”
- M. Yardımcı Fiil “Git”
- N. Yardımcı Fiil “Ver”
- Ö. Yardımcı Fiil “Çek”
- Bazen tek başına da kullanılabilir.
- Eve bir de çek yolladım, umarım sıkıntı yoktur.
- Söyle bir çek çekemedim; hastaneye gidip gitmediğini sordum sadece.
- (Sözlük: Mahmut Toptaş-Şiir ve İfade Çalışmaları-2005)
- Cem oldu, oldu Cem.
- Cem olmamakta, olmamakta Cem.
- Cem geçmişte olmamıştı; şimdi oldu.
- Cem (mastar halinde) olmaya başladı; olmaya başlamıştı.
- Cem olmuyordu; olmuyordu Cem.
- Cem olmak zorunda değildi; olmamak zorundaydı Cem.
- Cem (mastar halinde) olmeli; olmali Cem.
- Cem (mastar halinde) olmeli; olmali olmak!
- Cem (mastar halinde) olmak istemeli; olmak istemeli Cem.
- Cem (mastar halinde) olmaktan vazgeçmişti; vazgeçmek istemişti Cem.
- Cem olmaktan vazgeçmişti; vazgeçmişti Cem de olmaktan.
- Cem olmak için çalışıyordu; çalışıyordu Cem olmak için.
- Cem olmak için çalışmalıydı; çalışmalıydı Cem olmak için.
- Cem olmak için çalışmamalıydı; çalışmamalıydı Cem olmak için.
- Cem olmak için çalışmamalıydı; çalışmamalıydı Cem de olmak için.
- Cem olmak zorunda değildi; değildi Cem olmak zorunda.
- Cem olmamalıydı; olmamalıydı Cem.
- Cem olmamalıydı; olmamalıydı da Cem.
- Cem olmuyordu; olmuyordu Cem de.
- Cem (mastar halinde) olmuyor; olmuyor Cem.
- Cem (mastar halinde) olmuyordu; olmuyordu Cem de.
- Cem (mastar halinde) olmamıştı; olmamıştı Cem de.
- Cem (mastar halinde) olmamalıydı; olmamalıydı Cem de.
- Cem olmayı düşünüyordu; düşüniyordu Cem olmak.
- Cem olmayı düşünmezse üzülmeyecekti; düşünmezse üzülmeyecek Cem de olmayı.
- Cem olmayı düşünmemeliydi; düşünmemeliydi de Cem olmak.
- Cem olmayı düşünmemeliydi; düşünmemeliydi Cem de olmayı.
- Cem olmak istemiyordu; istemiyordu Cem de olmak.
B. Olumsuz Cümlelerde Ek Eylem (Yardımcı Fiil) Kullanımı:- Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi cümlede yalnızca bir kez ek eylem (yardımcı fiil) bulunur ve bu fiil olumsuz hale gelir:
- Cem değilmiş gibi oldu; oldu da gibi Cem.
veya
cümle başında da olabilir:
CEM DEĞİLMİŞ GİBİ OLDU; OLDU DA GİBİ CEM… - CEM OLMAZSA OLMAZDI; OLMAZSA CEM…
- CEM OLMAYACAKTI; OLMAYACAKTI CEM DE…
- CEM OLMAYABİLİRDİ; OLABİLİRDİ CEM DE…
- CEM OLMAMIŞTI; OLMAMIŞTI CEM DE…
- CEM OLMAMALIYDI; OLMAMALIYDI CEM DE…
3. Ek Eylem (Yardımcı Fiil) ile Kurulan Cümlelerde Anlam Durumu ve Ek Eylem (Yardımcı Fiil) Çeşitleriyle İlgili Notlar ve Açıklamalar
(KAYNAK: ŞİİR VE İFADE ÇALIŞMALARI – MAHMUT TOPTAŞ – 2005))
a) Eğer “ol” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
b) Eğer “geç” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
c) Eğer “et” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
d) Eğer “gör” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
e) Eğer “hisset” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
f) Eğer “san” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
g) Eğer “sakla” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
h) Eğer “ver” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
i) Eğer “çık” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
j) Eğer “kalk” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
k) Eğer “koy” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
l) Eğer “çek” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
m) Eğer “geç” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
n) Eğer “dur” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
o) Eğer “alm” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
p) Eğer “gel” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
r) Eğer “git” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
s) Eğer “şey” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
t) Eğer “düşün” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
u) Eğer “aş” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
v) Eğer “kork” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
w) Eğer “den” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
x) Eğer “kork” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
y) Eğer “bil” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır
z) Eğer “gör” ve türevleri yardımcı fiil olarak kullanılıyorsa bu fiiller cümlede zaman, koşul veya anlam farklılığı yaratır.
<p></p>
2. Ek Eylem (Yardımcı Fiil) Cümle Kurma ile İlgili Dikkat Edilecek Hususlar ve Notlar
(KAYNAK: ŞİİR VE İFADE ÇALIŞMALARI – MAHMUT TOPTAŞ – 2005)
A. Bir cümlede yalnızca bir kez ek eylem (yardımcı fiil) bulunabilir. Örneğin: