Destanlar, sözlü edebiyat geleneğinin en önemli türlerinden birisidir. Kültürlerin hafızalarında uzun yıllar yer eden bu yapıtlar, zaman içerisinde yazılı hale gelerek edebiyat dünyasına önemli eserler kazandırmıştır. İşte dünya edebiyatının en önemli destanlarından bazıları:
1. Gılgamış Destanı
Sümerce adıyla “Gilgameş” olarak bilinen bu destan, dünyanın en eski yazılı destanı olarak kabul edilir. MÖ 3000’li yıllarda Akad tabletlerine yazılmış olan Gılgamış Destanı, Uruk kralı Gılgamış’ın ölümsüzlük arayışını ve bu yolculukta başından geçenleri anlatır. 12 bölümden oluşan bu destanda insanlık tarihine dair pek çok bilgi yer alır.
2. Odisseia
Homeros tarafından kaleme alınan ve İyon Yarımadası’nın en önemli iki destanından biri olan Odisseia, Truva Savaşı sonrasında kahraman Odysseus’un 10 yıl süren eve dönüş hikayesini anlatır. Yunan edebiyatının en eski eserleri arasında yer alan bu destan, 24 kitaplık bir yapıdadır.
3. İlyada
Yine Homeros tarafından yazılan ve Odisseia ile birlikte en önemli Yunan destanı olan İlyada, Truva Savaşı’nı ve bu savaş etrafında gelişen olayları konu edinir. MÖ 8. yüzyılda yazıldığı tahmin edilen İlyada, 15.000’den fazla dize içerir.
4. Şehname
Ferdowsi tarafından yazılan İran milli destanı Şehname, 60.000 beyitten oluşur ve İran tarihini anlatır. 10. yüzyılda kaleme alınmaya başlanan bu eser, Arapların İran’ı fethinden önceye kadar uzanan bir tarihi içerir.
5. Beowulf Destanı
İngiliz edebiyatının en eski örneklerinden biri olan ve yaklaşık 3.200 satırdan oluşan Beowulf Destanı, İskandinav kökenli bir kahraman olan Beowulf’un Grendel adlı canavarla mücadelesini anlatır. İngiltere’nin Oxford şehrinde bulunan İngiliz Kütüphanesi’nde tek nüshası hâlâ korunmaktadır.
6. Korkut Ata Destanı
Türklerin en önemli sözlü edebiyat örneklerinden biri olan Dede Korkut Hikâyeleri, tamamı yazılı hâlde günümüze ulaşabilen üç adet Oğuz destanından biridir. Oğuz Türklerinin kültürünü yansıtan bu hikâyeler, yüzyılın en büyük efsanevi kahramanı Dede Korkut’u da içinde barındırmaktadır.
7. Ramayana
Valmiki tarafından kaleme alınan ve yaklaşık 24.000 beyitten oluşan Hint destanı Ramayana, Hindu tanrılarından Vişnu’nun bir reenkarnasyonu olarak kabul edilen Prens Rama’nın hayatını anlatır. İyi ile kötünün mücadelesini konu alan bu eser, Hint kültürüne dair pek çok bilgi içerir.
8. İgor Destanı
Doğu Slav halklarından Ruslar’a ait olan ve 12.-13. yüzyılda yazıldığı düşünülen İgor Destanı, Novgorod Prensi İgor Svyatoslaviç’in Doğu Avrupa’da yaşayan Türk halkı Kumanlar ile giriştiği seferin hikâyesini anlatır.
9. Nibelungen Destanı
Kuzey Almanya ve Hollanda bölgelerinde yayılan bir Alman halk destanı olan Nibelungen, Siegfried adındaki kahramanın ölümü etrafında gelişen olayları konu edinir. Almanya’nın en önemli iki operası olan Wagner’in “Ring” üçlemesi ve Terenz’i’nin “Hürrem Sultan” operası da bu destandan esinlenerek yazılmıştır.
10. Türeyiş Destanı
Altay’lardan günümüze ulaşan bir Türk halk destanı olan Türeyiş, Uygur Kağanı’ın kızıyla bir balıkçı arasında geçenleri ve bu hikâye aracılığıyla Altay halkının kökenini anlatır.
Bu destanlar, insanlık tarihinin önemli dönemlerine ışık tutmakta ve farklı kültürlerin zengin edebiyat miraslarını yansıtmaktadır.