Asit ve bazlar, kimyanın temel bileşenleridir ve birçok kimyasal reaksiyonu belirler. Asitlerin tadı ekşi, bazların tadı ise acıdır. Deri üzerlerinde yanıcı etkileri olabilir. Bu maddelerin özellikleri aşağıda detaylandırılmıştır.
Asitlerin Özellikleri
- Asitlerin su içindeki çözeltileri elektrik akımını iletir.
- Asitlerin tadı ekşidir.
- Asitler, canlı dokularında yanıcı etki gösterir.
- Asitlerin çoğu renk değişimine neden olan maddeleri de etkiler.
Asit Örnekleri
- Asetik Asit (C₃H₄O₂)
- Kükürt Asidi (H₂SO₄)
- Hidroklorik Asit (HCl)
- Nitrik Asit (HNO₃)
- Fosforik Asit (H₃PO₄)
- Formik Asit (HCOOH)
- Palmitik Asit (C₁₆H₃₂O₂)
- Benzoin Asit (C₇H₅O₂)
- Malonat Asidi (C₃H₄O₂)
- Salisilik Asit (C₇H₆O₃)
- Laktik Asit (C₃H₆O₃)
- Mandevik Asidi (C₁₂H₁₈O₆)
- Askorbik Asit (C₆H₈O₆)
- Prussik Asit (HC₄N)
- Metanoik Asit (HCOOH)
- Etanoik Asit (CH₃COOH)
- Bütil Asetat (C₄H₈O₂)
- Amino Asetik Asit (C₂H₅NO₂)
- İndirgen Şekerler
Asit-Baz Nötralizasyon Reaksiyonları
Asit-baz reaksiyonlarında asidin özelliği azalır ve bazın özelliği artar. Bu reaksiyonların genel özellikleri şunlardır:
- Asidin pH değeri artar ve nötrale yaklaşır.
- Bazın pH değeri ise düşer ve nötrale yaklaşır.
- Sulu çözeltiler birbiriyle karıştırıldığında ısı açığa çıkar.
- Kimi durumlarda gaz, tuz ve su oluşabilir.
- Tuz ve su dışında başka maddeler oluştuğunda reaksiyon tamamlanmış sayılmaz.
Örneklerle Asit-Baz Nötralizasyon Reaksiyonları
- Tuzlu Pirinç:
- Tuzlu pirinçteki sodyum klorür(NaCl) ile su(H₂O) asidin ve bazın etkisiyle oluşan ürünlerdir.
- Sütlaç:
- Sütlaçtaki laktoz(lakt) ve süt tozu(süt) asidin ve bazın ürünleridir.
- Tuzlu Çözelti:
- Tuzlu bir çözelti, sodyum asetat(NaCH₃CO₂) ile sodyum klorür(NaCl) karışımından oluşur.
- Asetik Asit ve Sodyum Asetat:
- Asetik asidin(CH₃COOH) sodyum asetat ile birleşmesi nötralizasyon örneğidir.
- Kükürt Asidi ve Sodyum Sülfat:
Kükürt asidi(H₂SO₄) ile sodyum sülfat(Na₂SO₄) arasında gerçekleşen bir asit-baz tepkimesidir.
Asitlerin Çevre Üzerindeki Etkileri
Asitlerin doğada çözünmeleri sonucunda meydana gelen olaylara asidifikasyon denir. Bu olayların çevre üzerindeki etkileri şunlardır:
- Toprakta asidin birikmesi bitki köklerine zarar verebilir.
- Asidin topraktan suya geçişi su kaynaklarının kirlenmesine neden olabilir.
- Kirlilik, suyu kullanan canlılara da zarar verebilir.
- Asidifikasyon sonucu metal borular suyun içinde bulunduğu ortamdan oksijen alır ve paslanır.
Asidifikasyonun Kaynakları
- Endüstriyel atıklar, asidifikasyonun en önemli nedenidir.
- Trafik yoğunluğu da bu olayın gerçekleşmesinde etkilidir.
- Doğal kaynaklar da asidifikasyona neden olabilir; örneğin volkanik patlamalar.
Asitlerin Kullanım Alanları
- Kimyasal endüstride yaygın olarak kullanılırlar.
- Temizlik ürünlerinde de asit bulunur; örneğin tuz ruhu(benzin safasidi).
- Asetik asit, gıda sektöründe katkı maddesi olarak kullanılır.
Asetik Asidin Kullanım Alanları
- Asetik asidin gıda sektöründeki en önemli kullanımı, koruyucu madde olarak katkı maddesi işlevi görmesidir.
- Ayrıca, gıda üretiminde kullanılan renk maddelerinin(morçenek) solüsyon halinde saklanmasında da kullanılır.
Asit-Bazlar Nasıl Ayrılır?
Asidite ve alkalinite ayrımı genellikle pH ölçümü ile gerçekleştirilir. pH ölçeği 0-14 arasında değerler alır ve şu şekilde sınıflandırılır:
- pH < 7: Asidik ortamlar
- pH = 7: Nötr ortam
- pH > 7: Bazik (alkalik) ortam
pH Ölçüm Yöntemleri
- pH Kağıtları:
Küçük, portatif kağıt parçalarıdır ve kolaylıkla pH değerini ölçebilirler. Bir sıvının içine daldırıldığında anlık renk değişimi gösterirler. Bu renk değişimi standart pH değerlerine karşılık gelen değerlerdendir.
- PHS Metreler:
lİşlem daha hızlı ve hassas bir şekilde gerçekleştirilir. Dijital bir ekranda pH değerini gösterir. PHS metreler, laboratuvarlarda veya endüstriyel alanlarda sıkça kullanılır.
Tuzların Özellikleri
- Tuzlar genellikle katı halde bulunurlar, istisnai olarak bazıları sıvı halde olabilir.
- Tuzlar, çözücüler içinde iyi bir şekilde ayrışırlar ve elektrik akımını iletebilirler.
- Tuzlar çeşitli renk değişimlerine neden olabilir; bu özellik özellikle maddelerin kimyasal yapılarının belirlenmesinde kullanılır.
- Tuzlar, canlı organizmalarda önemli işlevlere sahiptir.
Tuz Örnekleri
- Amonyum Klorür((NH₄)Cl)
- Kalsiyum Asetat(Ca(CH₃CO₂)₂)
- Sodyum Klorür(NaCl)
- Sodyum Sülfat(Na₂SO₄)
- Asetik Amonyum Klort(EtNH₄Cl)
lİyonlaşabilen tuzlar şunlardır:
lİyonlaşabilen ametal + metal => iyonlaşabilen tuz
Tuzların bu özelliği, iyonlaşamayan ametallerle olan farklarını da ortaya koyar.