Gelecek zamanla ilgili düşünceleri, hayalleri, umutları ya da endişeleri ifade eden cümlelere “amaç cümleleri” denir.
Gelecek zamanle ilgili düşünceleri, hayalleri, umutları ya da endişeleri ifade eden cümlelere “amaç cümleleri” denir.
Amaç cümleleri, “niçin, neden, dolayı, amatörce, merak için” gibi bağlaçlarla kurulur. Bu bağlaçlar eylemden sonra gelecek şekilde cümlenin ortasına da yerleştirilebilir.
Bağlaçlardan sonra gelen fiilin daima -mAk mastar eki almış olması gerekir. Aksi takdirde cümlede anlam bozukluğu ortaya çıkar.
Dikkat:
- Bağlaçlardan sonra gelen fiilin mastar hali olmalıdır. Aksi takdirde anlam bozukluğu ortaya çıkar.
- Amaç cümleleri kurarken zaman uyumuna dikkat edilmelidir.
- Amaç cümlelerinde ülke adları, şehir adları ve kitap adları büyük harfle başlar.
- Amaç cümlelerinde kendi adıma, kendi ülkem adına, kendi düşüncelerim adına gibi ifadeler genellikle kullanılmaz. Çünkü bu ifadeler amaç cümlelerini kişiselleştirerek onları gereksiz yere uzatır.
Amaç Cümlelerine Örnekler:
- Kütüphaneye yeni kitaplar almak için çalışıyorum.
- Ödevimi zamanında bitirmek amacıyla erken kalktım.
- Daha çok kazanmak için çalışmalıyım.
- Düşüncelerimi daha iyi ifade edebilmek için İngilizce öğreniyorum.
- Derslerimi iyi çalışmak amacıyla televizyon izlemiyorum.
- Merak için o filme bilet almadım.
- Amaç, görüşmelerimizi sağlıklı bir ortamda sürdürebilmektir.
- Dolayı o filme bilet almadım; neden o kadar pahalıydı.
- Arıların ölüm nedenlerini araştırmak amacıyla bir proje hazırladım.
- Kendi adıma bu konuyu kapatıyorum; nedeni, artık tartışacak bir şey kalmadı.
Amaç Cümlelerinin Olumsuz Halleri:
- Amaç olumsuz olduğunda fiilin önüne “-me/-mE” olumsuzu gelir.
- Dikkat: Olumsuz amaç cümlelerinde de zaman uyumuna dikkat edilmelidir.
Amaç Cümlelerinin Olumsuz Hallerine Örnekler:
- Kütüphaneye yeni kitaplar almamak için çalışmıyorum.
- Daha çok kazanamamak için çalışmalıyım.
- Düşüncelerimi daha iyi ifade edememek için İngilizce öğreniyorum.
- Derslerimi iyi çalışmamaktayım; televizyon izlemiyorum.
- Merak için o filme bilet almadım; nedeni o kadar pahalıydı.
- Amaç, görüşmelerimizi sağlıklı bir ortamda sürdürememektir.
- Dolayı o filme bilet almadım; nedeni, o kadar pahalıydı.
- Kendi adıma bu konuyu kapatıyorum; nedeni, artık tartışacak bir şey kalmadı.
Sonuç Cümleleri:
- Cümlede belirtilen eylemin gerçekleştirilmesinden sonra ulaşılan durumu ifade eder.
- Dikkat: Amaç ve sonuç cümlelerinin ortak özelliği, her ikisinin de gelecekle ilgili düşünceleri ifade etmesidir. Ancak zaman zarfları birbirinden farklıdır. Yani, biri için, diğeri doluya, biri düşünerek, diğeri nedeniyle şeklinde kullanılır.
Sıralı Cümlelerde Sonuç Cümleleri:
- Cümlenin başındaki cümle, sonraki cümlenin sonucu olabilir. Bu durumda dolgusuz bağlaçlar kullanılır.
- Sıralı cümlelerde bağlaç kullanımı genel olarak şu şekildedir:
Cümle 1 (Sonuç) + Cümle 2 (Neden)
Cümle 1 (Neden) + Cümle 2 (Sonuç)
Cümlenin Başında Bağlaç Kullanımı:
- Cümlenin başında neden-sonuç ilişkisi kuran bağlaçlar şunlardır:
- Nedeniyle, Dolayı, Sebebiyle, Yüzünden, Amacıyla, Gerekçe, Gereğince, Kabilinden, Mefhulün Bi’l-ehadiş, Mefhulün Bi’l-hicabi(İcabı)
- Neden, dolsun, amma, fakat, ve lakin gibi bağlaçlar da cümlenin başında kullanılabilir ve büyük harfle başlanabilir.
Amaç ve Sonuç Cümlelerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Zaman uyumu (Zaman çekimlerinin aynı düzlemde olması)
- Anlam bütünlüğü (Eylemin gerçekleşmesinden sonra ulaşılacak sonucun gerçekleşmesi gibi)
- Cümlenin başında bağlaç kullanımı (Bağlaç kullanıldığında anlamın değişebileceğine dikkat edilmelidir)
- Cümlenin sonunda noktalama işareti kullanılmalı
- Amaç ve sonuç cümlelerinde genel olarak olumlu ya da olumsuz anlamda birliktelik olmalıdır.
Amaç ve Sonuç Cümlelerine Örnekler:
- Küçük çocuk yorgun düştü; dolayısıyla uyuyakalmalıydı.
- Bütün derslere girip çalıştım; bu nedenle sınavdan yüksek aldım.
- Sadece tiyatro değil, sinema ve müzik alanında da çalışmalar yapıldı; ama amacımız birçok alanda yeteneklerimizi ortaya çıkarabilmekti.
- Sınava birkaç gün kaldı; bu yüzden hepimiz çok heyecanlıyız.
- Dersimizi çok çalıştık; bu nedenle öğretmenimiz ödev vermedi.
- Tiyatro ve sinema etkinliklerine katılıyorum; dolayısıyla İngilizceyi daha iyi konuşlamaya başladım.
- Kendi adıma bu konuyu kapatıyorum; nedeni artık tartışacak bir şey kalmadı.
- Nedeniyle bilet almadım; fark etmeden geç oldu.
- Tiyatro ve sinema etkinliklerine katılıyorum; amacım İngilizceyi daha iyi konuşlamak.
- Sınavdan düşük aldım; bu yüzden ders çalışmaya karar verdim.