Yapma Destan Nedir?
Yapma destan, yazarı belli olan ve genellikle yakın zamandaki olayları konu alan bir edebi türdür. Bu destan türü, doğal destanların özelliklerini benzeterek meydana getirilmiştir. Yapma destanlarda, toplumu etkileyen olaylardan esinlenilerek yazılan eserler bulunur. Yapma destanlar, genellikle olağanüstü durumlara yer vermemeleriyle ve yazılı kaynaklardan oluşmalarıyla doğallığından ayrılırlar.
Yapma destanların en önemli özelliği, yazarının kim olduğunun açıkça bilinmesidir. Bu durum, onları doğal destanlardan ayıran en belirgin özelliklerden biridir. Özellikle son dönem Türk edebiyatında bu tür destanlar sıkça karşımıza çıkmaktadır.
Destanların yapımında izlenen süreç, toplumların tarihine ve kültürüne dair önemli ipuçları sunar. Bu süreç ilk başta toplumsal olayların yaşanmasıyla başlar; ardından bu olayların kişinin zihninde bir iz bırakması ve en sonunda ise bu olayların derlenip yazıya dökülmesi aşamalarını içerir.
Yapma Destanın Özellikleri
Yapma destanlar, belirli başlı özelliklere sahiptir. Bu özellikler, onların diğer edebi eserlerden nasıl ayrıldığını göstermektedir. İşte yapma destanın temel özellikleri:
- Yazarı Bellidir: Yapma destanların en belirgin özelliği, belirli bir yazarının bulunmasıdır. Bu, eserlerin daha çok özgün olmasını sağlar.
- Yakın Zamandaki Olayları Konular: Bu destanlar, geleneksel olarak geçmişte yaşanmış olayları değil, daha yakın tarihe ait olayları ele alır.
- Sosyal Etki: Yapma destanlar, toplum üzerinde önemli bir etki bırakan olaylardan ilham alır.
- Olağanüstü Olaylara Daha Az Yer: Yapma destanlarda, olağanüstü olay örgülerine, doğal destanlara göre daha az yer verilmektedir.
Bu özellikler, yapma destanların suni olduğunu ve genel olarak toplumun değerleri ve duyguları ile iç içe geçtiğini göstermektedir. Ayrıca şairlerin benzetme yaparak anlattığı olaylar, bu türü daha ilginç hale getirir.
Yapma Destanın Oluşum Aşamaları
Yapma destanların oluşum aşamaları, genel olarak destanların doğuş süreci ile paralellik göstermektedir. Bu aşamalar, belirli bir sistematiğe dayanarak destanın nasıl oluştuğunu anlamamıza yardımcı olur:
- Doğuş: Bu aşamada, milletin hafızasında yer edinen ve önemli izler bırakan olaylar ve kahramanlar yer alır. Bu olayların yaşanmış olması, halkın içinde derin bir etki bırakmaktadır.
- Yayılma: Olayların ve kahramanların, sözlü veya yazılı gelenekle halk arasında yayılmasıdır. Bu süreç, şairlerin konuya olan yaklaşımları ile popüler hale getirir.
- Yazılış: Bu aşamada, sözlü olarak aktarılan destanlar, belirli bir şair tarafından yazıya geçirilir ve derlenir. Bu, eserin ölümsüzleşmesini sağlar.
Bu üç aşama, her tür destanın, gerek yapma gerek doğal, belirli bir süreç içerisinde oluştuğunu göstermektedir. Özellikle yazılış aşaması, yapma destanın kalıcılığını ve nesilden nesile aktarılmasını mümkün kılar.
Yapma Destan Örnekleri ve Yazarları
Yapma destanlara hem dünya edebiyatında hem de Türk edebiyatında sıkça rastlanmaktadır. İşte bu destanlar ve yazarları hakkında bazı örnekler:
Dünya Edebiyatındaki Örnekler
- Milton – Kaybedilen Cennet: Bu eser, insanın cennetten kovuluşunu ve Tanrı’nın hazırlandığı mücadeleleri konu alır. Milton’un bu dramatik üslubu, yapma destanın etkileyici örneklerindendir.
- Tasso – Kurtarılmış Kudüs: I. Haçlı seferindeki Kudüs’ün alınışını konu alan bu destan, yapma destanlar arasında önemli bir yere sahiptir.
- Dante – İlahi Komedya: Dante’nin öteki dünyaya yaptığı yolculuğu anlattığı bu eser, dünya edebiyatında farklı bir destan türü olarak karşımıza çıkar.
Türk Edebiyatındaki Örnekler
- Fazıl Hüsnü Dağlarca – Üç Şehitler Destanı: Kurtuluş Savaşı dönemine ait olayları anlatırken, halkın ruhunu ve azmini dile getirir.
- Nazım Hikmet – Kuvayı Milliye Destanı: Milli direniş ruhunu şairane bir dille aktararak, toplumun daha geniş kesimlerine ulaşmayı hedeflemiştir.
- Cahit Külebi – Kurtuluş Savaşı Destanı: Savaşın etkilerini ve halkın duygularını ön plana çıkartan bir yapma destandır.
Bu örnekler, hem Türk hem de dünya edebiyatında yapma destanın nasıl şekillendiğini ve önemini göstermektedir. Yapma destanlar, yaşanan olayların sanatsal bir dille aktarılması ve toplumun birleşik değerlerini yansıtması açısından önemli bir yere sahiptir.
Sonuç
Yapma destanlar, hem estetik hem de toplumsal birer kaynak olarak değerlendirilmektedir. Tanımları, özellikleri ve oluşum aşamaları ile edebiyatımızda önemli bir yer tutar. Yakın geçmişte yaşanan olayların sanatsal bir dille aktarılması, bu türün neden bu kadar sevildiğinin bir göstergesidir. Yapma destan örnekleri, eserlerin nasıl bir araya getirildiği ve toplum üzerinde bırakabileceği etkinin büyüklüğünü gözler önüne serer.