Fabl Nedir?
Fabl, kökeni Latince’ye dayanan ve “hikâye” anlamına gelen “fabula” teriminden türetilmiş bir edebi türdür. Genel olarak hayvan karakterleri aracılığıyla somut bir ders vermek amaçlayan kısa hikâyelerdir. Çocuk edebiyatının önemli bir parçası olan fabllar, çocukların sosyal ve ahlaki değerlerini öğrenmelerine yardımcı olmak için yazılır.
Fabl, sadece çocuklara yönelik değil, aynı zamanda her yaştan okuyucuya hitap edecek bir öğretici ve eğlendirici niteliğe sahiptir. Bu hikayeler, kara mizah veya ironik bir üslup taşıyabilirken, aynı zamanda derin mesajlar da içerebilir. Bunun yanı sıra, fabllar genellikle kısa ve özlü bir anlatım ile kelime oyunlarının kullanıldığı eserlerdir.
Fabl türünün bilinen en eski örnekleri Hint bilgesi Beydeba’ya ait olan “Kelile ve Dimne” adlı eserlerde ve Yunan mitolojisinde yer alan Ezop’un masallarında bulunmaktadır. Türk edebiyatında ise, ilk fabl örneği Şeyhi’nin “Harnâme” adlı eseridir.
Fablın Özellikleri
Fablların birkaç temel özelliği vardır. Öncelikle karakterleri genellikle hayvanlardır; bu hayvanlar, insanlığın davranışlarını ve erdemlerini temsil eder. Hayvanların üzerinden toplumda yaygın olan ahlaki değerler, insan ilişkileri ve hata ile erdemler mizahi bir dille işlenir. Örneğin, fabllarda sevimli hayvanlar, insan gibi hissedip düşünerek bir araya gelirler ve insanlık hali üzerine dersler verirler.
İkinci olarak, fabllar genellikle açık ve anlaşılır bir dille yazılır. Bu, genç okuyucuların mesajı daha iyi anlamasına yardımcı olur. Fablların sonunda, çoğunlukla bir ahlaki ders verilir. Bu dersler, okuyucunun hayatında uygulayabileceği değerler sunar ve bireylerin sosyal hayatta daha bilinçli davranmalarını teşvik eder.
Son olarak, fablların yazılış biçimi hem şiir hem de düz yazı olabilir. Örneğin, bir fabl şiirsel bir dille yazılabilirken, diğeri prosa tarzında kaleme alınabilir. Bu esnek yapı, fablın farklı okuyucu kitlelerine ulaşmasını sağlar.
Kısa Fabl Örnekleri
Kaplumbağa ve Tavuk
Bir kaplumbağa ve tavuk, bir gün ormanda yemek aramak üzere yola çıktılar. Yolda bir engelle karşılaştılar. Engeli aşmak için tavuk hızlıca uçtu ve hemen yemeye ulaştı. Ancak tavuk, kaplumbağanın peşinden beklemek kararını verdi. Kaplumbağa yavaş ama kararlı adımlarla ilerledi. Nihayet oraya vardığında tavuk sordu: “Neden bu kadar yavaş geliyorsun?” Kaplumbağa gülümseyerek cevap verdi: “Belki senin kadar hızlı olamam, ama benim de varacağım bir hedefim var.”
Ders: Her bireyin kendine özgü bir ilerleme şekli vardır; önemli olan o hedefe ulaşmaktır.
Sincap ve Ağaç
Bir gün bir sincap, büyük bir ağacın altında durup arkadaşına sordu: “Neden hiçbir yere kımıldamıyorsun? Dışarı çıkıp yeni yerler görebilirsin!” Ağaç, kendine özgü bir gülümseme ile yanıtladı: “Ben dışarı çıkıp keşifler yapamam; fakat burada kök salarak toprağı beslerim, kuşlara barınak sağlarım ve insanlara gölge veririm. Benim değerim burada.”
Ders: Herkesin kendi rolü ve karşılaştığı ortamda farklı bir önemi vardır.
Kargalar ile Tilki
Bir gün, yırtıcı bir tilki açlıktan kıvrandı. Yüksek bir ağaçta kargaların toplandığını görünce bir plan yaptı. Yere bir parça peynir bıraktı ve uzaklaştı. Kargalar hemen peyniri gördü ve onu almak için harekete geçti. Ancak tilki geri döndü ve kargalara sordu: “Bu peyniri kim alacak?” Kargalar hep bir ağızdan yanıtladı: “En iyi sesi çıkaran alır!” Tilki hemen boğazını temizleyip tatlı bir şarkı söyledi. Kargalar, peyniri hiç düşünmeden onun ağzından aldılar ve tilki kurnazca uzaklaştı.
Ders: Zeki ve kurnaz biri bazen, güçsüz olanı alt edebilir.
Fabl Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Fabl yazmak, belirli bir yapı ve mesaja bağlı kalmayı önemser. İlk olarak, seçilen karakterlerin iyi birer temsilci olması gerekir. Hayvan karakterleri, insanın karakterine dair özellikleri taşırken, okuyucuya hayat hakkında bazı dersler vermelidir. Fabl yazarken, kararlara ve durumlara dair net bir mesaj belirlemek gereklidir. Bu mesaj, fablın bütününde sürekli olarak vurgulanmalıdır.
İkinci olarak, hikayenin akışında mizahi bir üslup kullanmak esastır. Mizah, fablın eğlenceli olmasını sağlar ve okuyucu üzerindeki etkisini artırır. Bunun için eğlenceli ve çarpıcı diyaloglar yazılabilir. Hayvan karakterlerin insana ait duyguları ve düşünceleri daha iyi taşıyabilmesi için karakterleri iyi analiz etmek ve bu analizler üzerinden yazmak önemlidir.
Son olarak, fablın sonunda verilmek istenen dersi açık bir biçimde belirtmek önemlidir. Bu ders, okuyucunun aklında kalacak özlü sözler veya kısa cümlelerle özetlenebilir. Böylece okuyucu, fabldan çıkarılacak olan mesajı kolayca anlayıp hatırlayabilir.
Sonuç
Kısa fabl örnekleri, çocuk edebiyatında önemli bir yer tutar ve günlük yaşamda karşılaşılan olaylar üzerinde dersler vermek için mükemmel bir araçtır. Fabl yazımı, hem yaratıcı bir süreç hem de önemli bir öğretim şeklidir. Her yaş grubuna uygun fabllar yazarak ve okuyuculara ileterek adeta bir köprü görevi görmektedir. Eğitim ve sosyal değerlerin nesiller arası aktarımını bu canlı ve eğlenceli türle sağlamak mümkündür.
Bu nedenle, fabl yazmayı öğrenmek ve sık sık pratiğini yapmak, bireylerin hem düşünceleri organize etmeleri hem de yaratıcı yazma becerilerini geliştirmeleri açısından faydalıdır. Eğer siz de fabl yazmaya hevesliyseniz, küçük bir hayvan karakteri oluşturun ve onun hikayesini yazmaya başlayın! Unutmayın, her hikaye bir ders ile sona ermelidir!