5E Modeli ve Örnek Uygulamalar
GİRİŞ
İlk olarak 1987 yılında Eugene A. Suchman tarafından ortaya atılan ve daha sonra Robert Karplus tarafından geliştirilen 5E modeli, öğretim sürecini etkileşimli bir şekilde tasarlamak için kullanılan bir çerçevedir. Bu model, öğrencilerin aktif katılımını teşvik eder ve öğrenme süreçlerini beş aşamada organize eder: Engage (İlgilendirme), Explore (Keşfetme), Explain (Açıklama), Elaborate (Genişletme) ve Evaluate (Değerlendirme).
İlk olarak bilimsel süreç becerilerinin öğretilmesi amacıyla geliştirilen bu model, zamanla farklı alanlarda da uygulama bulmuştur. Örneğin, matematik dersinde öğrencilerin geometrik cisimlerin hacmini hesaplamaları isteniyorsa önce bu cisimleri keşfetmeleri, sonra öğretmenin bu konu ile ilgili açıklamalar yapması, ardından öğrendiklerini farklı şekillerde kullanmaları ve son olarak da öğrendiklerini çeşitli yollarla ve farklı açılardan değerlendirmeleri beklenir.
5E MODELİ AŞAMALARI
1. İlgilendirme (Engage)
- Öğrencilerin dikkatini çekmek ve ilgilerini artırmak amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenir.
- Bu aşamada öğrencilerin önceki bilgi ve deneyimlerinin sorgulanması hedeflenir.
- Uygulama örnekleri: öğretmenin konu ile ilgili ilginç bir deney yapması, gizemli bir kutu getirmesi ve içindeki nesne ile ilgili tahminlerde bulunulmasını istemesi gibi.
2. Keşfetme (Explore)
- Öğrencilerin yeni bilgileri keşfetmeleri ve önceki bilgileri ile ilişkilendirmeleri sağlanır.
- Öğrencilerin aktif katılımı ile yeni bilgilerin keşfi ve deneyimlenmesi amaçlanır.
- Bu aşamada grup çalışmalarına önem verilir.
- Öğrencilerin çeşitli yollarla keşfettikleri bilgileri birbirleri ile paylaşmaları sağlanır.
- Uygulama örnekleri: farklı grupların aynı konu üzerinde çalışarak keşfettikleri bilgileri sınıfa sunmaları, küçük deneyler yapmaları gibi.
3. Açıklama (Explain)
- Öğrencilerin keşfettikleri bilgileri sınıfta tartışmaları ve öğretmenin konuyu farklı açılardan açıklaması ile yeni bilgilerin kazanılması aşamasıdır.
- Bu aşamada öğretmen, öğrencilerin keşfettiği bilgileri pekiştirir ve eksik bilgileri tamamlar.
- Ayrıca öğrencilerin konu hakkında oluşturduğu kavram haritalarını geliştirerek doğru bilgiye ulaşmalarını sağlar.
- Kavram yanılgılarının belirlenip düzeltilmesi de bu aşamada mümkündür.
4. Genişletme (Elaborate)
- Bu aşamada öğrenciler yeni bilgileri farklı durumlarda kullanarak pekiştirme fırsatı bulurlar.
- Öğrenilenlerin günlük hayatta nasıl kullanılabileceği konusunda fikir alışverişi yapılır.
- Uygulama örnekleri: öğretmenin öğrencilere konuyla ilgili farklı sorular sorarak düşünmelerini sağlaması, öğrencilerin öğrendiklerini kullanarak yeni projeler geliştirmesi gibi.
5. Değerlendirme (Evaluate)
- Bu aşamada öğrencilerin öğretim sürecinde edindikleri bilgileri ve geliştirdikleri becerileri çeşitli yöntemlerle değerlendirilmesidir.
- Öğrencilerin kendilerini de değerlendirerek hangi alanlarda eksik olduklarını belirlemeleri sağlanır.
- Uygulama örnekleri: quizler, sunumlar, projeler, öğrenci günlükleri, öz değerlendirme formları, akıl haritaları gibi çeşitli araçlarla değerlendirme yapılabilir.
Sınıf düzeyine göre 5E aşamaları
Sınıf düzeyi ne olursa olsun her aşama aynı şekilde işler ancak öncelikle ilginin çekilmesi için dersin eğlenceli hale getirilmesi, keşfetme aşamasında etkinlik türünün belirlenmesi, açıklama aşamasında açıklamaların detaylandırılması, genişletme aşamasında ise öğrendiklerini farklı durumlarda kullanabilmeleri için yeterli zamana sahip olmaları sağlanmalıdır.
| DERSİN ADI | SINIF DÜZEYİNE GÖRE 5E AŞAMALARI |
|---|---|
| Fen Bilimleri | 1.<= Sınıflarda öğretmen rehberliğinde merak uyandırma, basit aktiviteler ile keşfetme, ön bilgilerin hatırlatılması; 2.>= Sınıflarda öğretmen rehberliğinde merak uyandırma, basit aktiviteler ile keşfetme, ön bilgilerin hatırlatılması; 3.>= Kavram yanılgısının düzeltilmesi, fen terimlerinin açıklanması, ders kitaplarının bu konuda nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verilmesi; 4.>= Öğrencilerin grup çalışmaları ile konuyu daha iyi anlamaları sağlanır; 5.>= Quiz, sunum, projelerle değerlendirme yapılır. |
| Matematik | 1.<= Öğretmen bir şemsiye getirir ve içindeki nesnelere göre matematiksel tahminlerde bulunmaları istenir; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde şemsiyedeki nesnelere göre açıları keşfederler; 3.>= Öğretmen öğrenilen kavramları pekiştirmek için gerekli açıklamaları yapar; 4.>= Farklı şekillerde açılarla ilgili çalışmalar yaparak konuyu derinleştirirler; 5.>= Öz değerlendirme formu ile kendi ilerlemelerini gözlemleyebilirler. |
| Sosyal Bilgiler | 1.<= Öğretmen bir müze gezisi planlar ve katılmak isteyenlerin geziye yazılmasını ister; 2.>= Öğrenciler öğretmen rehberliğinde çevrelerinde bulunan tarihî ve kültürel değerleri tanırlar; 3.>= Öğretmen konuyla ilgili açıklamalar yapar ve müze gezisinde yapılanların önemi vurgulanır; 4.>= Gruplara ayrılan öğrenciler araştırma ödevleri hazırlar ve sınıfta sunum yaparlar; 5.>= Proje ödevi ile öğrenilenlerin pekiştirilmesi sağlanır. |
| Türkçe | 1.<= Öğretmen sınıfa gelerek dersle ilgili gizemli bir kutu getirir ve içindeki nesnelere göre anlatımlar yaparlar; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde gizemli kutudan çıkan nesnelere göre metinler yazarlar; 3.>= Öğretmen yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde konuyla ilgili detaylı açıklamalar yapar; 4.>= Öğrenciler, farklı metin türlerinden örnekler okuyarak yazdıkları metinleri geliştirebilirler; 5.>= Öğrenciler kitap okuma alışkanlıklarını geliştirmek için haftalık okuma çizelgelerini doldururlar. |
| Hayat Bilgisi | 1.<= Öğretmen sınıfa gelerek öğrencilere vücut bölümleri ile ilgili ilginç bilgiler verir; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde insan vücudunu keşfederler; 3.>= Öğretmen yapılan aktiviteler hakkında açıklamalar yapar ve insan vücudu ile ilgili ders kitabının nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verir; 4.>= Gruplara ayrılan öğrenciler insan vücudu hakkında araştırma ödevleri hazırlar ve sınıfta sunum yaparlar; 5.>= Quiz ve sunumla öğrenilenler değerlendirilir. |
| Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi | 1.<= Öğrencilere çevrelerine duyarlı olmaları gerektiğini anlatan kısa bir video izletilir, çevreyi korumanın önemi vurgulanır; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde çevreyi korumaya yönelik etkinlikler yaparlar; 3.>= Öğretmen çevreyi korumanın önemi hakkında detaylı açıklamalar yapar ve konuyla ilgili görseller gösterir; 4.>= Öğrenciler çevreyi korumaya yönelik proje ödevleri hazırlarlar; 5.>= Proje ödevi ile öğrendiklerinin kalıcılığını sağlanır. |
| Görsel Sanatlar | 1.<= Öğretmen öğrencilerin dikkatini çekmek için ilginç bir sanat çalışması sergiler; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde sanat eserlerini inceleyerek sanatçıların kullandığı teknikleri keşfederler; 3.>= Öğretmen sanat teknikleri hakkında detaylı açıklamalar yapar ve kullanılan malzemeleri tanıtır; 4.>= Öğrenciler farklı sanat eserlerini inceleyerek tekniklerin nasıl kullanıldığını gözlemleyip öğrendiklerini uygulayarak konuyu derinleştirirler; 5.>= Sanat çalışmaları üzerinden yapılan değerlendirmelerle öğrenilenler kalıcı hale getirilir. |
| Müzik | 1.<= Öğrencilere müzikle ilgili ilginç bilgiler verilir ve dikkatleri çekilir; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde müziğin farklı unsurlarını keşfederler ve çeşitli enstrümanların seslerini dinlerler; 3.>= Öğretmen enstrümanların yapısı, işlevi ve müzikteki önemi hakkında detaylı açıklamalar yapar; 4.>= Gruplara ayrılan öğrenciler seçtikleri bir enstrümanın tanıtımını yapar ve sınıfta sunum gerçekleştirirler; 5.>= Öğrencilerin müzikle ilgili okudukları kitapları tanıttıkları bir etkinlik yapılır. |
| Beden Eğitimi | 1.<= Öğrencilere sporun önemi hakkında bilgiler verilir ve dikkatleri çekilir; 2.>= Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde çeşitli spor aktiviteleri yaparak sporun önemini kavrarlar; 3.>= Öğretmen sporun önemi hakkında detaylı açıklamalar yapar ve görseller gösterir; 4.>= Öğrenciler çeşitli spor dalları hakkında araştırma yaparak sporun önemini farklı yönlerden keşfederler; 5.>= Sporun önemine dair yazı yazma etkinliği ile öğrenilenler değerlendirilir. |
| Matematik Öss (Tyt-Ayt) | 1<. Sınav sistemi içinde dikkat çekmek için ilginç sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması (kavram yanılgısına dikkat).\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması (grup çalışmaları).\ N6 <. Proje ödeviyle öğrenilenlerin pekiştirilmesi. |
| Fen Bilimleri Öss (Tyt-Ayt) | 1<. Sınav sistemi içinde dikkat çekmek için ilginç sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması (kavram yanılgısına dikkat).\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması (grup çalışmaları).\ N6 <. Proje ödeviyle öğrenilenlerin pekiştirilmesi. |
| İlkokul Türkçe Öss (Tyt) | 1<. Dikkat çekici sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması.\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması. |
| Sosyal Bilgiler Öss (Tyt) | 1<. Dikkat çekici sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması.\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması. |
| Görsel Sanatlar Öss (Tyt) | 1<. Dikkat çekici sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması.\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması. |
| Müzik Öss (Tyt) | 1<. Dikkat çekici sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması.\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması. |
| Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öss (Tyt) | 1<. Dikkat çekici sorular sorulur (soru içerikleri değişebilir).\ N2 <. Sorularla ilgili tahmin yürütülür.\ N3 <. Ön bilgilerin hatırlatılması.\ N4 <. Yeni kavramların açıklanması.\ N5 <. Farklı soru tiplerinin araştırılması. |
Faydalı Olabilecek Siteler: